Büyük Menderes sucul canlılarında poliklorlu bifenil kirliliği ve lipit oksidatif hasarı

Büyük Menderes nehrinden örneklenen sazan balıklarının (Cyprinus carpio) karaciğer dokularında poliklorlu bifenil (PCB) kirliliği ve bu kirliliğin aynı dokuda lipit oksidatif hasarına neden olup olmadığı araştırılmıştır. Bu amaçla nehir havzası boyunca belirlenen 3 farklı istasyondan bir yıl içinde 4 kez örneklenen balıkların karaciğer dokularında toplam 7 adet PCB türevi, gaz kromatografisi-elektron yakalayıcı detektör (GC-ECD) yardımıyla ölçülmüştür. Lipit peroksidatif hasarının göstergesi olarak fosfolipitlerin parçalanma ürünü olan 8 adet karbonil bileşiği yine GC-ECD tekniği kullanılarak analiz edilmiştir. İlk istasyon olan Işıklı Gölü, Büyük Menderes Nehri’nin ana kaynağıdır ve çevresinde endüstri ve tarım yoğun olmadığı için kimyasal açıdan nispeten daha temiz olabileceği düşünülmüştür. İkinci istasyon olan Sarayköy, tekstil, kağıt beyazlatma ve diğer bazı endüstrilerin bulunduğu bir bölgedir. Son istasyon ise nehrin denizle birleştiği yer olan Söke Deltası’dır ve yoğun tarım faaliyeti olan bir bölgedir. Sonuçlarımız PCB 101 dışında 1. örneklemeden 4. örneklemeye doğru genel bir azalış eğilimini göstermektedir. Bu azalma eğilimi, LPO parçalanma ürünü karbonil bileşiklerinde de çok benzer bir şekilde görülmektedir. Bu sonuçlar tez çalışmasının başında öngördüğümüz şekilde PCB karaciğer doku konsantrasyonu ile aynı dokuda gözlenen lipit oksidatif hasarının derecesi arasında bir ilişki olduğunu ortaya koymaktadır. Ayrıca insanlar tarafından tüketilen bir balık olan sazanın yenmesiyle insanların maruz kalabileceği PCB miktarlarının bir risk analiz yapıldığında Büyük Menderes havzasındaki sazan balıklarının, toksisite açısından belirlenmiş sınır değerlerin altında PCB içerdikleri bulunmuştur