Türk Sınıf Öğretmenlerinin Değerler Eğitimine İlişkin Deneyimleri: Fenomonolojik Bir Yaklaşım

Problem Durumu:Değer eğitimi konusuna duyulan ilgi ve ihtiyaç gittikçe artmaktadır. Eğitim danısmanları ve eğitimciler bugünün çocuklarını topluma daha yararlı hale getirmek için büyük bir uğras içine girmislerdir. Özellikle son zamanlarda okullarda yasanan siddet olayları uzmanların dikkatinin bu noktaya yönlenmesine neden olmustur. Yasanan bu problemler arastırmacıların aklına doğrudan su soruyu getirmektedir: “Çocuklara değer eğitimi gerektiği gibi verilmekte midir?”. Bütün bu tartısmaları ilköğretim ve lise düzeyindeki değer eğitimi kavramıyla iliskilendirilmesi gerektiği savunulmaktadır. Yani topluma iyi vatandas yetistirme üzerine odaklanan değerlerin (dürüstlük, saygı, hosgörü, sorumluluk, yardımseverlik, ahlaki değerler vb.) kazandırılmasında okulların daha etkili rol oynaması gerektiği belirtilmektedir. Eğitim sürecinde çocuklara bu değerleri kazandıracak okullardaki en önemli unsurlardan biri olarak da öğretmenler gösterilebilir. Yapılan arastırmalar da öğretmenlerin değerlerin öğretimindeki etkin rolünü önemle ortaya koymaktadır. Öğretmenlerin, okul ortamında ve dısında değerleri doğru yansıtan örnek model olmaları, ahlaki sınıf ortamları olusturmaları, değisik stratejiler kullanarak formal olarak sınıf içinde, informal olarak da sınıf dısında değerlerin kazandırılmasına iliskin çocuklara çesitli uygulamalar yaptırmaları gerektiği önemle vurgulanmaktadır. Doğal olarak değer eğitimi konusunda yeterli donanıma sahip öğretmenlerin yetistirecekleri bireyler de demokratik yurttaslık becerilerini kazanarak, içinde bulundukları topluma gerekli katkıları sağlayacaklardır. Dolayısıyla öğretmenlerin çocuklara temel değerlerin kazandırılması sürecine iliskin görüs ve deneyimleri önem arz emektedir. Arastırmanın Amacı: Yapılan bu arastırma ile toplumun sahip olduğu temel değerlerin, kendini ayakta tutan bireylere aktarılmasını sağlayan en önemli unsurlardan biri olan sınıf öğretmenlerinin değerler eğitimi iliskin görüsleri alınarak, değerlerin kazandırılması sürecine yönelik düsünceleri ve deneyimleri betimlenmeye çalısılmıstır. Arastırmanın Yöntemi: Arastırmanın ifade edilen problemi ve genel amacı doğrultusunda bu çalısmada nitel arastırma paradigması kullanılmıstır. Bu arastırma, ilköğretimde görev yapan sınıf öğretmenlerinin değerler eğitimine iliskin görüs ve deneyimlerini belirlemeye yönelik bir çalısma olduğundan fenomenolojik bir durum çalısmasıdır. Bu çalısma 2007-2008 öğretim yılının ikinci döneminde Kırsehir ili merkeze bağlı orta sosyoekonomik düzeydeki üç devlet ilköğretim okulunda yürütülmüstür. Yürütülen arastırmada birden fazla örneklem metodu kullanılmıstır. Öncelikle kolay ulasılabilir örneklem metodundan faydalanılmıs ve görev yaptığım üniversiteye en yakın üç okulda çalısılmıstır. ?kinci olarak benzesik örnekleme metodu kullanılmıs, seçilen okulların sosyo-ekonomik açıdan orta düzeyde olmasına dikkat edilmistir. Buradaki amaç, küçük, benzesik, bir örneklem olusturma yoluyla belirgin bir alt-grubu tanımlamaktır. Aynı zamanda ölçüt örnekleme tekniği de arastırmaya dahil edilmis, katılımcı adaylarının en az 10 yıllık sınıf öğretmenliği tecrübesi ve farklı sınıf düzeylerini (1., 2., 3., 4. ve 5. sınıflar) okutan sınıf öğretmenlerinin olmasına dikkat edilmistir. Bu kosulları sağlayan toplam 20 sınıf öğretmeni ile toplam üç oturum halinde odak grup görüsmeler gerçeklestirilmistir. Arastırmanın verileri odak grup görüsmeleri yoluyla toplanmıstır. Odak grup görüsmelerinde literatüre dayalı hazırlanmıs yarı yapılandırılmıs görüsme formu kullanılmıstır. Verilerin analizinde içerik analizi yaklasımından ve NVivo2.0 programından yararlanılmıstır. Bulgular:Bu bölümde odak grup görüsme verilerinin analizinden elde edilen bulgulara yer verilmistir. Görüsmelerin analizinden elde edilen bulgular, “kategorilere (temalara) göre veri gösterimi yaklasımı” izlenerek sunulmustur. Öğretmenlerin değerler eğitimi sürecine iliskin görüsleri üç kategori altında toplanmıstır. Bunlar, değerlere yüklenen anlamlar kategorisi; öğretmenlerin değerleri nasıl algıladıkları ve değer kavramının kendileri için ne ifade ettiğidir. Değerler eğitimi süreci kategorisi; öğretmenlerin değerlerin niçin öğretilmesi gerektiği, değerlerin nerede, ne zaman ve kimler tarafından öğretilmesinin uygun olduğu, öğretmenlerin değerleri çocuklara nasıl kazandırdığını açıklamaktadır. Değerler eğitimi ve yasanan problemler kategorisi ise öğretmenlerin değerler eğitimi sürecinde yasadıkları problemleri ifade etmektedir. Sonuçlar:Bu çalısmanın amacı sınıf öğretmenlerinin değerler eğitimine iliskin görüs ve deneyimlerini derinlemesine incelemek ve ortaya koymak olduğundan, arastırmada uygun veri toplama tekniği olarak odak grup görüsmeleri kullanılmıstır. Odak grup görüsmelerinin en önemli özelliklerinden biri de görüsmeyi gerçeklestiren arastırmacının grup üyeleri arasındaki tartısma ortamını kolaylastırmaya çalısmasıdır. Bu arastırmada ilk odak grup görüsmesi arastırmacının deneyimsizliğinden dolayı arastırmanın amacı hakkında daha az bilgi vermesine rağmen diğer odak grup görüsmeleri istenilen amaca ulasmıstır. Odak grup görüsmelerinin amacı elde edilen bulgular doğrultusunda genellemelere ulasmak değil arastırmanın amacı doğrultusunda gizli kalmıs çok önemli gerçekleri ortaya koymaktır. Bu çalısmada da bu ilkeye bağlı kalınmaya çalısılmıstır. Öğretmenlerin çocuklara kazandırılması gereken temel değerler arasında “vatanseverlik” değerini ön plana çıkardıkları, değerleri; inanç, tutum, erdemli olma, karakter, etik, estetik, ahlak gibi farklı kavramlarla açıklamaya çalıstıkları, değerler eğitiminin ailede baslaması ve bu süreçte ailenin daha etkin bir rol üstlenmesi daha sonra çocukların okula baslaması ile bu görevi okulun üstlenmesi gerektiğini ifade ettikleri, değerleri çocuklara kazandırmak için hem sınıf içinde hem de sınıf dısında farklı etkinlikler düzenledikleri ve son olarak da değerler eğitimi sürecinde özellikle ailenin ve çevrenin yetersizliğinden kaynaklanan birçok problemlerle karsılastıkları seklinde görüs belirttikleri sonuçlarına ulasılmıstır. Özellikle bundan sonraki yapılacak çalısmalarda aile, çocuk, çevre vb. unsurlar da arastırma sürecine dahil edilerek değerler eğitimi konusunda daha net bilgilere ulasılabilir. Ayrıca, değerler eğitimi sürecinde öğretmenlere, ailelere ve medyaya sağlanacak gerekli eğitimlerle aralarındaki isbirliği eksikliği giderilerek, değerler eğitimi sürecine iliskin yeterlilikleri artırılabilir ve bu süreçte öğretmenden, aileden ve medyadan kaynaklanabilecek sorunlar asgari seviyeye indirilebilir. Böylelikle Türk Milli Eğitiminin beden, zihin, ahlak ruh ve duygu bakımlarından dengeli ve sağlıklı sekilde gelismis bir kisiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel düsünme gücüne, genis bir dünya görüsüne sahip, insan haklarına saygılı, kisilik ve tesebbüse değer veren, topluma karsı sorumluluk duyan; yapıcı, yaratıcı ve verimli kisiler yetistirme ilkesine bir adım daha yaklasılacağı düsünülmektedir.Problem Statement: Teachers endow children with values through education. The effective role they play in the teaching of values has been documented through extensive research. These studies have shown that teachers should act as favorable role models reflecting values accurately inside and outside schools, creating ethical classroom environments, and using different strategies to provide children with various value-related experiences formally in the classroom and informally outside of the classroom. Naturally, individuals with democratic citizenship skills who will contribute positively to their society can only be raised by teachers who are equipped to offer values education. For these reasons, the opinions and experiences of teachers regarding the process of values education are important. Purpose of the Study: The study aims to identify the values education opinions of class teachers who have a critical role in transmitting the basic values of the society to children, and to describe their thoughts and experiences regarding this process. Method: In line with the problem and the general aim of the study, a qualitative research paradigm was used. As the study aims to identify the opinions and experiences of primary school class teachers, it is a phenomenological case study. The data was collected through focus group interviews using a semi-structured form based on the literature. Participants were selected using convenience, homogeneous, and criterion sampling. The data was analysed with content analysis and NVivo2.0. Findings: Data obtained from the focus group interviews was analysed and the findings were presented using the “Category (theme) based data display approach.” Teacher opinions regarding the process of values education were collected under three categories. The “meanings attributed to values” category refers to how teachers perceive values and the general meaning of the concept of value. The “process of values education” category explains why values need to be taught; where, when and by whom they should be taught; and how teachers equip children with values. The “values education and problems” category denotes the problems encountered by teachers during the process of values education. Conclusions: The results showed that teachers: prioritised “patriotism” among the values to be taught to children; tried to explain values using other concepts such as belief, attitude, virtue, character, ethics, esthetics, or morals; believed that values education should start at home and parents should play a more active role in the process until schools take over; organized different activities in and out of the classroom to equip children with values; and encountered numerous problems in the process of values education stemming particularly from the insufficiency of the family and the environment