Akademik yönden başarılı üniversite öğrencilerinin aktif dinleme stratejilerinin değerlendirilmesi

Problem Durumu: Dinleme becerisi insanın kazandığı ilk dil becerisidir. Bebeklerin anne karnında 5. aydan itibaren dışarıdaki sesleri duydukları bilinmektedir. Temel dil becerileri arasında ilk ve en fazla kullanılan dinleme becerisinin tanımı alanın araştırmacıları tarafından farklı şekillerde yapılmıştır. Dinleme mesaj gönderme (iletme), mesajı işitme (duyma) ve mesajın anlamlandırılmasından oluşmaktadır. Bunlar dinlemenin özellikleridir. Dinleme, karşı tarafı edilgen bir yapıda izleme değil, iletişimin tam olarak gerçekleşebilmesi için iletiyi alma ve yorumlama çabasıdır. Bireyin ana dilini edinme süreciyle geçirdiği bütün öğrenme yaşantılarında dinleme becerisinin rolü gitgide artmaktadır. Ortalama olarak insan faaliyetlerinin yarısına yakını dinlemekle geçer. Minnesota Üniversitesi'nden Dr. Lyman K. Steal'in dinleme ile ilgili yaptığı araştırmasında iletişime ayrılan sürenin %45'i dinlemeyle geçmektedir. İnsanlar öğrenme, beslenme, iletişim kurma, konuşma, duygulanma vs gibi birçok bilişsel, duyuşsal, sosyal vs. gibi gereksinimlerini birbirlerini dinleyerek karşılarlar. Formal ve informal öğrenmelerin büyük bölümü dinlemeyle geçirilmektedir. Bu durum dinleme eğitiminin hem okulda hem de ailede yeterince önemsenmesi anlamına gelmektedir. Okullarımızda öğretmenlerin pek çoğu düz anlatım yöntemini kullanmaktadır. Bu durumda öğrencilerin dinlemeye ayırdıkları zaman daha da artmakta, öğrenciler öğrendiklerinin neredeyse %83'ünü dinleme yoluyla elde etmektedirler. Formal eğitim ortamlarında dinlemenin niteliği öğrenmeyi önemli ölçüde etkilemektedir. Derse ilgi duymayan bir öğrenci gönülsüz dinlemekte, zamanın çabuk geçmesini düşünerek dersin bir an önce bitmesini isteyebilmektedir.. Bu tür durumlarda öğrenciler pasif, görünüşte dinleyici durumundadırlar. İlgi duymadığı, dikkatinin çekilmediği bir durumda bireyin kalıcı ve verimli öğrenmeler geçireceği dinleme stratejileri kullanması düşünülemez. Bazen de öğrenciler derse istekle katılıp tartışmakta, öğretmeni dinlemekte, sorular sormaktadırlar. Bu gibi durumlarda ise aktif dinleme gerçekleşir ve öğrenciler daha kalıcı ve verimli öğrenmeler gerçekleştirirler. Araştırmanın Amacı: Bu araştırmanın amacı akademik yönden başarılı üniversite öğrencilerinin derslerde kullandıkları aktif dinleme becerilerinin tanımlanması ve bu öğrencilerin aktif dinleme becerisi üzerine görüşlerini incelemektir. Araştırmanın Yöntemi: Çalışma, akademik yönden başarılı üniversite öğrencilerinin sınıf ortamında gözlenip yine aynı öğrencilerin aktif dinleme becerisi üzerine görüşlerinin incelendiği tarama modelinde nitel bir araştırmadır. Tarama modelinde, araştırmaya katılanlar içinde bulundukları koşullara herhangi bir müdahale yapılmadan oldukları gibi değerlendirilir. Bulgular: Araştırmadan elde edilen gözlem ve görüşme sonuçlarına ilişkin bulgular gözlem ve görüşme ana başlıkları altında bilişsel, duyuşsal, ve devinişsel stratejiler olmak üzere üç alt başlık altında sunulmuştur. Aktif dinleme birçok zihinsel davranışları içeren bilişsel bir süreçtir. Yapılan görüşmelerle elde edilen verilere göre öğrenciler ders dinlerken daha çok dikkatini verme (n = 8), not tutma (n= 8), ilişkilendirme ve benzetim (n= 7), soru sorma (n= 7), birleştirme ve çıkarımda bulunma (n= 6), ana fikri yakalama (n= 4), amaç belirleme (n = 3) gibi bilişsel stratejiler kullandıklarını ifade etmişlerdir. Yapılan görüşmelerde elde edilen verilere göre öğrenciler daha çok derse zamanında katılım (n= 7), motivasyon (n= 6), sakin olma (n= 5), beğenme (n= 5), sıkılma (n = 3) gibi duyuşsal davranışları ifade etmişlerdir. Yapılan görüşmelerde elde edilen verilere göre öğrenciler daha çok tahtaya yakın olma (n= 7), baş ve gözle takip etme (n= 6), göz teması kurma (n= 6), geri bildirim (n = 6), dik oturma (n= 6), jest, mimik, ses tonu ve vurgulara dikkat (n= 6), başka şeyle ilgilenme (n= 4) gibi devinişsel davranışlar ifade etmişlerdir. Yapılan gözlem sonucunda öğrencilerin bilişsel stratejilerden sırasıyla dikkatini verme, not tutma, ilişkilendirme ve benzetim, soru sorma stratejilerini kullandıkları gözlenmiştir. Sonuç ve Öneriler: Araştırmadan elde edilen verilere göre akademik yönden başarılı üniversite öğrencilerinin aktif dinlemede farklı bilişsel, duyuşsal ve devinişsel stratejiler kullandıkları görülmüştür. Öğrencilerin genelde dikkatini verme, not tutma, ilişkilendirme ve benzetim, soru sorma, birleştirme, çıkarımda bulunma, ana fikri yakalama, amaç belirleme gibi bilişsel stratejiler; derse zamanında katılım, motivasyon, sakin olma, beğenme gibi duyuşsal stratejiler; tahtaya yakın olma, baş ve gözle takip etme, göz teması kurma, geri bildirim, dik oturma, jest, mimik, ses tonu ve vurgulara dikkat etme gibi devinişsel stratejileri kullandıkları bulunmuştur. Öğrenme ortamları, sosyal becerilerin geliştirildiği, öğrencilerin aktif olduğu, ilgi ve yeteneklerine göre öğrenme görevlerinin verildiği öğrenme yaklaşımlarına göre tasarlanmalıdır. Öğrenme ortamlarında dinleme becerisine yönelik etkinliklere yeterince yer verilerek her öğrencinin temel eğitimden itibaren dinleme stratejisi geliştirmesi, dinlemenin birçok çeşidini amacına yönelik olarak kullanabilmesi önemlidir.Problem Statement: In formal educational environments, the quality of student listening affects learning considerably. Students who are uninterested in a lesson listen reluctantly, wanting time to pass quickly and the class to end as soon as possible. In such situations, students become passive and, though appearing to be listening, will not use listening strategies that promote productive and permanent learning. By contrast, when students willingly participate in lessons by listening to instructors, asking questions, and holding discussions, they practice active listening that allows them to achieve more productive and more permanent learning. According to the model, participants were evaluated without any intervention by researchers in the classroom environment. Findings: Findings from observations and interviews were organized under three subheadings: cognitive, affective, and psychomotor-based strategies. Cognitive strategies included paying attention, taking notes, making associations and analogies, asking questions, integrating information, making inferences, getting the main idea, and setting an objective; affective strategies included attending class on time, being motivated, staying calm, and enjoying the lesson; and psychomotor-based strategies included being close to the board, following along with both the head and eyes, making eye contact, generating feedback, sitting up straight, and paying attention to gestures, facial expressions, tone of voice, and stresses in speech. Conclusion and Recommendations: According to data collected during the study, academically successful university students used different cognitive, affective, and psychomotor-based strategies in practicing active listening