Oorlog voeren zonder geweld: Onderzoek naar de regels binnen het humanitair oorlogsrecht voor militaire cyberoperaties die de drempel van aanval niet halen

Oorlog voeren zonder geweld. Onderzoek naar de regels binnen het humanitair oorlogsrecht voor militaire cyberoperaties die de drempel van aanval niet halen. Het humanitair oorlogsrecht heeft voornamelijk aandacht voor aanvallen, gedefinieerd als daden van geweld, en relatief minder aandacht voor militaire operaties die niet voldoen aan de definitie van aanval. Deze laatste zijn echter, mede door nieuwe mogelijkheden binnen het cyberdomein van toenemend belang. Vandaar de centrale onderzoeksvraag: welke regels gelden in het humanitair oorlogsrecht voor militaire cyberoperaties die beneden de drempel van aanval blijven? In traditionele zin ligt de grens bij fysieke gevolgen. Om een uitspraak te doen over het cyberdomein moet zowel de status van de niet-fysieke componenten van het cyberdomein als schade daaraan onderzocht worden. Mijn conclusie is dat, binnen het humanitair oorlogsrecht, niet-fysieke componenten van het cyberdomein gelijkgesteld kunnen worden aan objecten. Niet-fysieke gevolgen kunnen echter niet gezien worden als schade als gevolg van ‘daden van geweld’ zoals bedoeld in de definitie van aanval. Deze conclusies leiden ertoe dat de ondergrens van aanval in het cyberdomein is aan die voor traditionele aanvallen, namelijk fysieke gevolgen. De regels die gelden beneden de drempel van aanval kunnen gevonden worden door toepassing van de grondbeginselen militaire noodzaak, humaniteit, onderscheid, proportionaliteit en eervol gedrag. Dit leidt tot twee belangrijke regels. Als eerste mogen de niet-fysieke gevolgen van een militaire cyberoperatie voor de burgerbevolking of burgerobjecten, niet buitensporig zijn in verhouding tot het te verwachten merkbare voordeel van de cyberoperatie. Daarnaast bestaat de verplichting om in de voorbereiding op, en tijdens de uitvoering van een militaire cyberoperatie beneden de drempel van aanval, alles te doen wat ‘praktisch uitvoerbaar’ is om zorg te dragen dat de cyberoperatie fysieke gevolgen heeft of krijgt