Türkiye’de Eğitim Eşitsizliğini Okumak: İstatistikler ve Coğrafi Dağılımlar

It has now been widely accepted that a university degree is one of the prerequisites of achieving a high social and economic status. In most of the developed countries, a highly educated young generation is considered a path to a long term economic growth and a key factor in the face of a knowledge-based society. In both developed and developing countries, however, academic achievement and the provision of educational services are not distributed equally between different classes, social groups and even different geographies. Turkey is, in many ways, a good example to analyze educational inequalities where education is strongly a class related issue and there has also been a strong dimension of geography as far as the educational provision and performance are considered. The aim of this study is to analyze educational inequalities in Turkey based on school-based differences and district-level geographic distributions. In the article, statistical and spatial methods and the datasets of National University Entrance Examination (LYS), PISA, and Ministry of National Education are used. The main finding of the article is that university graduation as the main indicator of socio-economic status in Turkey is for the most part depends on regional and school-based inequalities. Inequality of opportunity in education makes socio-economic positions distinct and stable and this makes it difficult for the disadvantaged groups, in terms of the geography that they live in and the school types, to break the vicious circle in the long-term. The findings of the article, therefore, indicate how important to build long-term educational policies based on equality of opportunity.Bugün tüm dünyada, bir üniversite derecesinin yüksek bir sosyo-ekonomik statüye ulaşmanın en temel gereklerinden biri olduğu kabul edilmektedir. İyi eğitilmiş genç bir nüfus, pek çok gelişmiş ülke için uzun vadeli kalkınma ve büyümenin temel yolu, küresel ağlarda tutunabilmenin ve ekonomik rekabette yerini kuvvetlendirmenin temel taşı olarak görülmektedir. Buna rağmen, eğitime erişim ve akademik başarı, hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerin pek çoğunda sınıflara, sosyal gruplara, hatta coğrafyaya göre eşit olmayan bir dağılım göstermektedir. Farklılıkların ve eşitsizliklerin coğrafyada belirgin görünümü olan ve son dönemde ekonomik büyümenin ülke politikalarının temelini oluşturduğu Türkiye, bu meselenin sınanması için oldukça iyi bir örnektir. Bu çalışmanın amacı Türkiye’deki eğitim eşitsizliklerini okul temelli ayrımlar ve ilçe düzeyinde coğrafi farklılıklar ve dağılımlar üzerinden analiz etmektir. Çalışmada istatistiksel ve mekansal analiz yöntemleri ile Lisans Yerleştirme Sınav (LYS) sonuçları, PISA ve Milli Eğitim Bakanlığı veri setleri kullanılmıştır. Çalışmanın en önemli bulgusu Türkiye’de sosyo-ekonomik statü ile doğrudan ilişkili olan üniversiteden mezun olma durumunun büyük ölçüde coğrafi ve okul temelli eşitsizliklere bağlı olduğudur. Üniversiteye erişimdeki eşitsizlikler, toplumdaki sosyal ve ekonomik pozisyonları neredeyse değişmez kılmakta ve iyi bir eğitim almada okul türleri ve coğrafya bakımından dezavantajlı olan grupların söz konusu zinciri kırmasını zorlaştırmaktadır. Çalışmanın bulguları ülkede eğitime yönelik uzun vadeli geliştirilebilecek politikaların eğitimde fırsat eşitliği üzerine kurulması gerektiğini göstermiştir