(Nie)aktualność koncepcji człowieka José Ortegi y Gasseta

The main purpose of this paper was to present a general outline of Ortega y Gasset’s anthropology focusing on its possible relevancy. Human being as Ortega argues, is a conscious being that specifies its surroundings. Because of the ability to transcend biological needs people can carry out their own project of life − not just being but well-being. This kind of perspective I acknowledge to be essential to our contemporary thinking about human being. Ortega considers the man as a kind of monad that consists of body, vitality, soul, spirit and ego. The notions of “vitality” or “soul” aren’t quite useful in today’s vocabulary, but they can be adopted as “living creature” and “psyche”. The notion of “ego” is dubious as it can’t be identified/expressed or to remain as “ego”. It isn’t also possible to apply at the same time the notions of “destiny” and “vocation” with the essential contingency of human being.Autor koncentruje się na ogólnym przedstawieniu poglądów antropologicznych Ortegi y Gasseta, skupiając się przede wszystkim na ich możliwej aktualności. Człowiek, według Ortegi, to byt świadomy, odnoszący się określająco do otoczenia. Transcenduje on swoje biologiczne uposażenie dzięki możliwości chwilowego wykroczenia poza swą aktualną sytuacyjność. Dzięki tej zdolności (wykraczania) nie dąży tylko do realizacji biologicznych imperatywów, lecz realizuje życie jako wymyślony przez siebie projekt − dobrobyt. Takie ujęcie człowieka autor artykułu uznaje za niezwykle aktualne dla współczesnego myślenia na temat kondycji ludzkiej. Ortega rozumie człowieka jako pewną żyjącą monadę, w której można wyróżnić ciało, żywotność, duszę, ducha i „ja”. Kategorie „żywotności” czy „duszy” należą do słownika dzisiaj już nieużywanego, choć można je zidentyfikować z byciem żywym czy psychiką. Najwięcej kłopotów rodzi pojęcie „ja”, które zgodnie z konsekwencją poglądów Ortegi albo jest niezrozumiałe (niewyrażalne), albo nie jest „ja”. Problematyczne ze względu na uzasadnienie ich przyjęcia są też w antropologii Ortegi kategorie „przeznaczenia” czy „powołania”, a wraz z przyjętą przez hiszpańskiego filozofa „przypadkowością” bytu ludzkiego, ujawniają fundamentalną sprzeczność w jego antropologii