Miejsce człowieka w przyrodzie. Biocentryzm Zdzisławy Piątek vs antropologia Tadeusza Ślipki i Piotra Mazura

Man’s Place in Nature. The Biocentrism of Zdzisława Piatek vs. the Anthropology of Tadeusz Ślipko and Piotr MazurThis article concerns the issue of human beings’ role and purpose in nature, taking as its central example the biocentric conception developed by Zdzislawa Piatek. Man’s relation to his natural environment is an extremely important one. Our habitat shapes our lives and allows civilization to progress, yet life and progress can themselves pose a threat to the environment. It is for this reason that ecological matters have attracted such attention amongst a variety of specialists over the last few decades – not only from those working in the field of the natural sciences, but also from philosophers, in that the threat of ecological crisis has emerged in connection with civilizational advancement.The goal of this article is to give an adequate account of the place of human beings in this system. By an “adequate account”, I mean one that defines the place and purpose of humans within their habitat in terms that allow for a consideration of spiritual, physical and moral aspects of human nature. With this ultimate aim in mind, the first part of the article presents the biocentric conception of Piatek. Following on from this, the author considers the theocentric philosophy of Slipko and classical anthropology as construed by Mazur – both of which are opposed to biocentric philosophy. The final part then presents the author’s own conclusions.Artykuł poświęcony jest zagadnieniu, które dotyczy miejsca i roli człowieka w przyrodzie. Relacja człowieka ze środowiskiem naturalnym jest niezwykle istotna, ponieważ kształtuje ona ludzkie życie. Niestety, często rozwój cywilizacyjny i techniczny zagraża kryzysem ekologicznym. Dlatego w ciągu kilku ostatnich dekad kwestia ekologii zwraca uwagę specjalistów, nie tylko z zakresu nauk przyrodniczych, ale też filozofów. Rozważany w artykule problem dotyczy tego, jak powinna wyglądać relacja człowieka ze światem przyrody. By określić stosunek człowieka do przyrody, pierwszorzędną rolę odgrywa poznanie, kim jest człowiek. Antropologia znacząco wpływa na wyznaczenie miejsca człowieka w przyrodzie. W artykule pragnę przedstawić dwa różne spojrzenia na człowieka. Pierwsze z nich to biocentryzm Zdzisławy Piątek, zgodnie z którym człowiek powstał w wyniku przypadkowych procesów ewolucji, a jego wartość jest równa wartości pozostałych organizmów żywych. Drugie spojrzenie to teocentryzm Tadeusza Ślipki i antropologia klasyczna Piotra Mazura, zgodnie z którymi człowiek powstał dzięki Istocie działającej celowo, a ze względu na jego rozumną i moralną naturę zajmuje pierwszeństwo w hierarchii bytów. Celem artykułu jest krytyczna dyskusja z niektórymi tezami biocentryzmu oraz ukazanie człowieka w przyrodzie z pozycji bardziej adekwatnej antropologii. Mówiąc o adekwatnym ujęciu, mam na myśli określenie miejsca i roli człowieka w przyrodzie w taki sposób, by uwzględniał duchowo-materialną i moralną naturę człowieka. Artykuł podzielony jest na cztery zasadnicze części. W pierwszym punkcie przedstawiłam koncepcję biocentryczną Piątek. Ta część artykułu dostarcza odpowiedzi na pytania: co jest źródłem celowości w przyrodzie, w jaki sposób powstał człowiek, jakie miejsce zajmuje w biosferze oraz w jaki sposób etyka środowiskowa określa relacje człowieka z innymi organizmami żywymi. W drugiej części artykułu odniosłam się do filozofii chrześcijańskiej Ślipki, poruszyłam problem różnic między człowiekiem a zwierzęciem, pierwszeństwa człowieka w hierarchii bytów oraz miejsca i relacji człowieka do przyrody, zgodnie z zasadami etyki chrześcijańskiej. Kolejną część poświęciłam antropologii Mazura, ponieważ metafizyczne ujęcie fenomenu ludzkiego sięga do ontycznej struktury bytu i wyjaśnia, kim jest człowiek. Ostatnia, czwarta część artykułu zawiera krytyczną dyskusję z koncepcją biocentryczną Piątek