From the milieu of Mickiewicz : priest Jełowicki and a painter or the intersemiotic teaching of Polishness

Artykuł dotyczy artefaktu powstałego co prawda po śmierci Mickiewicza, jednak w środowisku osób blisko z nim związanych, i zainspirowanego wydarzeniem historycznym (ogłoszenie przez papieża Piusa IX dogmatu o Niepokalanym Poczęciu NMP). Na jego temat wypowiadał się również poeta. Iluminowany przez hrabinę Marię Przezdziecką z Tyzenhauzów kodeks z dokonanym przez ks. Aleksandra Jełowickiego przekładem bulli Ineffabilis Deus to, w myśl świadectw z epoki i zdaniem historyków sztuki, jeden z najcenniejszych okazów zgromadzonej przez ks. Marie-Dominique’a Sire kolekcji tłumaczeń tego dokumentu na języki i dialekty całego świata, ujętych w możliwie najwspanialszą szatę graficzną, ukazującą dzieje i kulturę ludów reprezentujących poszczególne języki. Polska realizacja pomysłu Francuza wykroczyła znacznie poza jego oczekiwania. Kodeks stanowi inspirowany literaturą i XIX-wieczną historiografią wykład dziejów Polski w obrazach, przypominający odbiorcy nie tylko o istnieniu narodu posługującego się polszczyzną, ale również prezentujący zasięg terytorialny państwa przed rozbiorami, jego znaczenie międzynarodowe w przeszłości, naturalne i wypracowane bogactwa, dziedzictwo literackie i artystyczne. Refleksja nad genezą dzieła i jego głównymi wątkami ikonograficznymi umożliwia formułowanie wniosków na temat XIX-wiecznych sposobów przedstawiania dziejów narodowych i tradycji religijnej, traktowania sztuk wizualnych i słowa jako nierozerwalnie związanych ze sobą form ekspresji i perswazji.This article refers to an artefact created after the death of Mickiewicz in the milieu of people close to him, who were inspired by a historical event (the declaration by Pope Pius IX of a dogma on the Immaculate Conception of the Virgin Mary), about which the poet also had talked. Illuminated by the Countess Maria Przezdziecka of Tyzenhauz, a codex bearing the papal bull "Ineffabilis Deus" by the priest Aleksander Jelowicki is a valuable example of the collection of translations of this document to the languages and dialects of the whole world as collected by the priest Marie-Dominique Sire, and enclosed in the most elaborate artwork, which prints the history and culture of the people different languages. The Polish realisation of the idea of the French man exceeded his expectations significantly. The codex is a lecture of the history of Poland in paintings inspired by literature and 19th-century historiography. It not only reminds the recipient of the existence of a nation which used the Polish language, but also presents the territorial extent of the country before partitions, its international significance in the past, natural and developed resources, and literary and artistic heritage. Thoughts on the genesis and main iconographic motives of the works lead us to a conclusion concerning 19th-century ways of presenting the history of the nation and its religious traditions, treating the visual arts and words as forms of expression and persuasion closely linked to each other