NILAI MORAL SAJRONE TEKS SERAT PANJI NARAWANGSA

Shinta Rusalina Pend. Bahasa dan Sastra Daerah (Jawa),  Fakultas Bahasa dan Seni Universitas Negeri Surabaya rusalinaershinta@gmail.com              Abstrak Masyarakat jaman semana nulis kanthi tujuwan ngandharake maneka werna kahanan sing ana ing jaman kapungkur. Salah sawijine kasusastran kasebut yaiku Serat Panji Narawangsa. Serat kasebut wujude tembang macapat. Kabeh carita Panji kalebu jinis sastra epik, amarga nduweni unsur kaprawiran. Saka unsur kaprawiran sing nduweni kuwalitas kasebut, bakal tuwuh tumindak sing becik sing diarani karo nilai moral.  Adhedhasar landhesan panliten kasebut, underan panliten iki yaiku: (1) apa iku serat Panji Narawangsa ;(2) kepriye struktur carita sajrone SPN; (3) apa nilai moral sajrone SPN; (4) nilai moral apa wae sing ana sajrone SPN, sing bisa ditrapake ing urip bebrayan. Banjur tujuwan panliten iki yaiku: (1) ngandharake apa iku SPN ;(2) ngandharake struktur carita sajrone SPN; (3) ngandharake nilai moral sajrone SPN; (4) Ngandharake nilai moral apa wae sing ana sajrone SPN, sing bisa ditrapake ana ing urip bebrayan. Paedahe panliten tumrap pamaos kaajab bisa nambah kawruh ngenani naskah. Tumprap mahasiswa, kaajab bisa migunani kanggo panliten sing sabanjure. Tumprap pendhidhik, kaajab bisa nambah bahan ngenani nilai moral. Panliten iki kalebu panliten kualitatif, metodhe sing digunakake yaiku deskriptif analitik. Panliten deskriptif analitik uga nduweni tujuwan kanggo deskripsikake bab-bab sing dumadi saka objek, lan bisa kanthi titi nganalisis bab kasebut. Banjur kanggo nafsirake tembung-tembung nggunakake hermeneutik, kanggo nggoleki tema, lan nilai mora sajrone teks. Asiling panliten sing kapisan ngandharake yen paraga lan pamaragan kaperang dadi paraga protagonis lan antagonis. Paraga protagonis nduweni fungsi lan kalungguhan dadi wong sing mbela kabecikan ing carita, lan ngrampungake konflik sing ana ing carita. Suwalike paraga antagonis, nduweni fungsi lan kalungguhan dadi wong sing mbalela lan kepengin nyilakani, banjur sing nyebabake konflik ing sawijine carita. Asiling panliten sing kapindho yaiku nilai moral antarane awake dhewe (individu) yaiku ana: wicaksana, sabar, tanggung jawab, kendel, tegas ing samubarange tumindak, anteng, pinter, netepi kuwajiban/amanat, welas, lan bisa dipercaya. Nilai moral sapada-pada yaiku ana: tresna marang anak, setya marang garwa, weruh tata krama, aweh pitulungan sapada-pada, weneh pitutur, wales budi, grapyak, paring semangat marang liyan, lan nyuwun pangapura. Nilai moral atarane alam yaiku ngrumat kewan, percaya marang pratandha alam, lan njaga uripe kewan. Nilai moral sing pungkasan nilai moral antarane karo Gusti yaiku ana pasrah sumarah, sembahyang, percaya pitulungan Gusti, tirakat. Analisis sing pungkasan yaiku nilai moral sing bisa ditrapake ana ing urip bebrayan. Nilai moral sing kapilih bisa diperang miturut perangane. Ana sing bisa ditrapake kabeh manungsa, lan ana sing sing kudu ditrapake mung kanggo wong sing nduweni pakaryan tartamtu