Bótaákvæði skipulagslaga

Í 51. gr. skipulagslaga nr. 123/2010, sbr. 22. gr. laga nr. 59/2014, er mælt fyrir um bótarétt fasteignaeigenda og eftir atvikum annarra rétthafa vegna tjóns sem leiðir af skipulagsáætlunum eða breytingum á þeim. Ákvæðið er að mörgu leyti matskennt og hvorki hefur verið fjallað um það í fræðiskrifum né reynt á fyrir dómstólum. Markmið ritgerðarinnar lúta að því að skýra inntak ákvæðisins, aðallega 1. mgr. þess. Í því skyni er fyrst og fremst horft til sambærilegra efnisatriða í eldri bótaákvæðum skipulagslaga og hvernig þau hafa verið túlkuð af Hæstarétti Íslands. Meðal annars er fjallað um samspil einstakra skipulagsáætlana við bótaákvæði skipulagslaga, tjón á hvaða verðmætum getur orðið til þess að bótaskylda stofnist og hvers eðlis eignarskerðing skal vera svo skylt sé að láta bætur koma fyrir. Bótaskylda horfir við með ólíkum hætti eftir því hvort tjón stafar af svæðis-, aðal- eða deiliskipulagi. Hún getur fyrst stofnast eftir að skipulag tekur gildi í samræmi við ákvæði skipulagslaga. Þær kröfur sem eru gerðar til sönnunar tjónþola eru mismunandi eftir því hvaða verðmæti verða fyrir skerðingu og almennt eru gerðar ríkari kröfur ef um skerðingu á nýtingarmöguleikum er að ræða. Meginskilyrði ákvæðisins gera það að verkum að bótarétti er skorinn þröngur stakkur. Í ritgerðinni er rökstutt að bætur vegna tjóns, sem leiðir af skipulagsáætlunum eða breytingum á þeim, muni líklega einungis koma til greina í sérstökum undantekningartilvikum