Aftur í vinnu eða nám: Sjónarhorn notenda starfsendurhæfingar

Tilgangur rannsóknarinnar var að fá fram upplifun fólks af hvað hjálpaði því aftur í vinnu eða nám eftir langvinn veikindi eða slys og hvernig það hjálpaði. Lagt var upp með eftirfarandi rannsóknarspurningar: Hvað er það sem hjálpar fólki aftur í vinnu eða nám að lokinni starfsendurhæfingu? Með hvaða hætti nýtist hjálpin? Eigindlegri aðferðafræði var beitt til að gefa þátttakendum tækifæri á að tjá eigin upplifun og reynslu. Gögnum var safnað með opnum viðtölum við sex einstaklinga, þrjár konur og þrjá karla á aldrinum 23 til 54 ára. Í viðtölunum var stuðst við viðtalsramma sambærilegrar rannsóknar leiðbeinenda. Allir höfðu þátttakendur lokið starfsendurhæfingu hjá BYR á Húsavík og snúið aftur til vinnu eða haldið áfram námi að henni lokinni. Voru þeir valdir markvisst til þátttöku í rannsókninni úr hópi fyrrum skjólstæðinga BYR af verkefnisstjóra starfsendurhæfingarinnar. Viðtölin voru hljóðrituð og síðan afrituð orðrétt og í framhaldi af því voru gögnin kóðuð opið í þeim tilgangi að draga fram þemu. Þannig urðu til fjögur meginþemu: Trú á mátt sinn og megin, stuðningur, nám og öryggi. Gögnin voru síðan lesin markvisst yfir og greind með þemun í huga. Megin þemað snéri að gagnsemi hjálparinnar sem jók trú þátttakenda á mátt sinn og megin um leið og þeir fengu raunhæfa mynd af eigin getu og sáu árangur verka sinna. Hjálpin sem gerði gæfumuninn var stuðningur fagfólks, fjölskyldna og vina sem efldi og styrkti þátttakendur til sjálfshjálpar. Sérstaklega mikinn stuðning fengu þátttakendur hver hjá öðrum, en í gegnum hópeflistíma byggðist upp trúnaður og traust þeirra á milli sem leiddi til samkenndar sem var þeim ómetanleg. Allir viðmælendur tóku þátt í námshlutanum en í ljós kom að konurnar héldu náminu áfram eftir endurhæfinguna og sáu þar tækifæri til að leggja grunn að nýjum starfsvettvangi en þær voru yngri en karlarnir. Einnig jók fræðsla færni þátttakenda í að takast á við hið daglega líf. Þátttakendur bjuggu allir við fjárhagslegt öryggi á meðan á endurhæfingu stóð en fimm þeirra fengu greiddan endurhæfingarlífeyri frá Tryggingarstofnun Ríkisins og einn örorkubætur. Einhverjir fengu einnig greiðslur frá lífeyrissjóðum og/eða barnalífeyri. Fjárhagslegt öryggi er forsenda þess að fólk geti einbeitt sér að starfsendurhæfingu. Þessar niðurstöður geta nýst við skipulagningu starfsendurhæfingar í framtíðinni. Lykilhugtök: Starfsendurhæfing, starfshlutverk, að snúa aftur til vinnu, eigindleg rannsók