Er löggjafanum heimilt að mæla fyrir um aðildarskyldu að björgunarsveitum? Með tilliti til skilyrða 2. mgr. 74. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944

Efni ritgerðarinnar er að skoða skilyrði aðildarskyldu samkvæmt 2. málsl. 2. mgr. 74. gr. stjskr. og athuga hvort heimilt væri að mæla fyrir um aðildarskyldu að björgunarsveitum með lögum. Ekki er sjálfgefið að skilyrðin séu uppfyllt og verður því að kanna nokkrar hliðar á starfsemi björgunarsveita. Annars vegar verður að kanna hvers konar félög björgunarsveitir eru, en hins vegar hvert hlutverk þeirra er og hvaða skyldum þær hafa að gegna. Í kjölfarið verður að skoða hvernig hægt væri að útfæra löggjöf sem myndi mæla fyrir um aðildarskyldu að björgunarsveitum. Auk þess verður skoðað hvernig björgunarmálum er háttað á hinum Norðurlöndunum1 og þá sérstaklega út frá þeirri staðreynd að þar er heimilt, bæði samkvæmt stjórnarskrá landanna og almennum lögum, að kveðja alla fulltíða karlmenn til varnar landi sínu.2 Verður þar einnig litið til þess hvaða skylda hvílir á íslenskum borgurum til að vernda land sitt og hvort hægt væri að nýta slíka almenna varnarskyldu til að skylda menn til aðildar að björgunarsveit. Uppbygging ritgerðarinnar er með eftirfarandi hætti. Í 2. kafla ritgerðarinnar er farið yfir vernd félagafrelsis í íslenskum rétti. Í 3. kafla verður hugtakið félag skoðað og skilgreint, bæði samkvæmt 74. gr. stjskr. og 11. gr. MSE. Í 4. kafla verður fjallað um þau skilyrði sem 2. mgr. 74. gr. stjskr. og 2. mgr. 11. gr. MSE setja fyrir því að heimilt sé að mæla fyrir með lögum um aðildarskyldu að félagi. Í 5. kafla verður skoðað hvað björgunarsveit sé, hlutverk hennar og skyldur. Einnig verður þar varnarskyldan á hinum Norðurlöndunum skoðuð og fyrirkomulag björgunaraðgerða í þeim löndum. Í lokahluta 5. kafla eru mögulegar útfærslur á löggjöf um aðildarskyldu að björgunarsveitum settar fram. Að lokum er farið yfir niðurstöður ritgerðarinnar í 6. kafla