The effects of shrub encroachment on avian communities in lowland Iceland

Vegetation has been increasing in northern latitudes in recent decades and can be attributed to higher temperatures from global warming as well as changes in agricultural practices and grazing by livestock. This increase has lead to encroachment of shrub species into lower vegetation ecosystems. These changes in habitat can influence abundance and communities of species. Iceland has internationally important breeding populations of several terrestrial bird species where most have their stronghold in lowland areas. The aim of this study was to estimate the effects of shrub encroachment on avian communities in lowland Iceland. The study was conducted in lowland Iceland in 2017 and 2018. Birds were counted on plots with shrubs and on adjacent control plots. On shrub plots an estimation on shrub size and density was carried out. Landowners were visited and asked questions to ascertain which types of grazing were prevalent on plot sites the last decade. To estimate temporal changes in shrub encroachment a survey from 2001 was repeated in the summer of 2018. The results showed that the frequency of plots where shrubs were visible had increased 95.7% between 2001 and 2018 for birch (Betula pubescens and B. nana) and 51.5% for willow (Salix spp.). The questionnaire survey showed that shrub encroachment was evident on plots which had been entirely protected from grazing for several years or were protected from sheep grazing. Grazing by horses did not prevent shrub encroachment. Bird species which were in significantly lower density on shrub plots were Oystercatcher (Heamatopus ostralegus), Golden Plover (Pluvialis apricaria), Whimbrel (Numenius phaeopus) and Common Redshank (Tringa totanus). Species which were significantly more abundant on shrub plots were Common Snipe (Gallinago gallinago), Redwing (Turdus iliacus) and Meadow Pipit (Anthus pratensis). Black-tailed Godwit (Limosa limosa), Dunlin (Calidris alpina) and Golden Plover were significantly reduced in density with larger shrubs within shrub plots. The results of the study show that shrub encroachment is ongoing in lowland Iceland at a fast rate and is associated with changing grazing regimes and warming. These changes are likely to result in a shift from a wader dominated bird community which has been diagnostic of Icelandic landscapes for a long time to a more passerine based bird community. Such changes are likely to significantly affect the global conservation status of some wader populations.Gróska hefur aukist á norðlægum slóðum síðustu áratugi sem hægt er að tengja við hlýnun jarðar ásamt breytingum á landnotkun og beitarmynstri. Aukin gróska hefur meðal annars leitt af sér framvindu runnategunda í vistkerfum þar sem lágvaxinn gróður hefur verið ríkjandi. Slíkar breytingar á búsvæðum geta haft áhrif á samfélög tegunda og þéttleika fuglaá svæðunum. Ísland hefur alþjóðlegt mikilvægi fyrir nokkra stofna landfugla sem verpa hérlendis, einkum á láglendi. Markmið rannsóknarinnar var að kanna hver áhrif aukins runnagróðurs eru á fuglasamfélög á láglendi Íslands. Rannsóknin var gerð á láglendi Suðurlands sumurin 2017-2018. Fuglar voru taldir á stykkjum með runnagróðri og á nærliggjandi stykkjum án runna, til samanburðar. Á runnastykkjum voru stærð og þéttleiki runna ákvörðuð. Landeigendur voru heimsóttir og spurðir um ríkjandi beitarmynstur á stykkjunum síðustu 10 árin til að tengja mætti framvindu runnagróðurs við beitarmynstur. Sumarið 2018 var rannsókn frá árinu 2001 endurtekin til að meta hversu mikið runnagróður hefur aukist á þessu tímabili. Tíðni bletta með birki-/fjalldraparunnum hafði aukist um 95.7% milli 2001 og 2018 og víðirunnar höfðu aukist um 51.5%. Könnun meðal landeigenda sýndi að runnar höfðu einkum vaxið upp á stykkjum sem voru alveg friðuð eða friðuð fyrir sauðfjárbeit. Hrossabeit kom ekki í veg fyrir framvindurunna. Fuglategundir sem voru í lægri þéttleika á runnastykkjum voru tjaldur (Heamatopus ostralegus), heiðlóa (Pluvialis apricaria), spói (Numenius phaeopus) og stelkur (Tringa totanus). Tegundir sem voru í hærri þéttleika á runnastykkjum voru hrossagaukur (Gallinago gallinago), skógarþröstur (Turdus iliacus) og þúfutittlingur (Anthus pratensis). Jaðrakan (Limosa limosa), lóuþræl (Calidris alpina) og heiðlóu fækkaði innan runnastykkja eftir því sem runnar voru stærri. Niðurstöður þessarar rannsóknar sýna að runnagróður er í hraðri framvindu víða á láglendi og aukinn runnagróður er nátengdur minnkandi sauðfjárbeit. Þessar breytingar eru líklegar til að hafa mikil áhrif á fuglasamfélög á láglendi þar sem vaðfuglar víkja fyrir spörfuglum. Slíkar breytingar munu líklega hafa mikil áhrif á alþjóðlega verndarstöðu nokkurra vaðfuglastofna.Náttúruvernarsjóður Pálmla Jónssona