Aðferðafræði við Landskönnun á mataræði Íslendinga 2010/2011

Bakgrunnur og markmið: Landskönnun á mataræði Íslendinga var framkvæmd haustið 2010 og vorið 2011 af Lýðheilsustöð í samstarfi við Háskóla Íslands og Matvælastofnun. Markmið könnunarinnar var að safna upplýsingum um mataræði fullorðinna Íslendinga, en þær nýtast meðal annars til að meta hollustu fæðunnar og næringargildi, ásamt því að vera forsenda fyrir markvissri fræðslu um hollustu til almennings og matvælafyrirtækja, ákvarðanatöku stjórnvalda, rannsókna og alþjóðlegs samstarfs. Meistaraverkefnið byggir meðal annars á skýrslu sem lýsir helstu niðurstöðum könnunarinnar. Aðalmarkmið verkefnisins var þó fólgið í áætlun á dreifingu neyslunnar með „Multiple Source Method“ (MSM) sem og samanburði aðferða við að meta fylgni við opinberar ráðlegginar um fæðuval. Aðferðir: Endurtekin sólarhringsupprifjun var notuð til að fá upplýsingar um neyslu fæðu. Að auki voru þátttakendur spurðir um tíðni neyslu einstakra matvæla. Sólarhringsupprifjunin fór fram í síma, en tekin voru tvö viðtöl við hvern þátttakanda með þriggja vikna millibili. Slembiúrtak 18-80 ára einstaklinga (n=2000) var fengið úr þjóðskrá, þar af voru 1912 sem fullnægðu þátttökuskilyrðum könnunarinnar. Alls tóku 1312 einstaklingar þátt (68,6%). Útreikningar voru unnir í ICEFOOD útgáfu 2.0, út frá upplýsingum um næringarefnasamsetningu úr Íslenska gagnagrunninum um efnainnihald matvæla (ÍSGEM) og gagnagrunni Lýðheilsustöðvar um hráefnasamsetningu algengra rétta og skyndibita á íslenskum markaði. Meðalneysla fæðu og næringarefna úr sólarhringsupprifjuninni var reiknuð með tilliti til aldurs og kyns, og dreifing fæðu og næringarefna áætluð með MSM. Sem hluti af meistaraverkefninu voru niðurstöður um hlutfall þeirra er fylgja opinberum ráðlegginum um fæðuval bornar saman eftir því hvort stuðst var við: 1) Meðaltal endurtekinnar sólarhringsupprifjunar, 2) MSM án upplýsinga um tíðni neyslu, 3) MSM ásamt upplýsingum um tíðni neyslu eða 4) Tíðni neyslu eingöngu. Leið 3 er sú sem talin er gefa besta mynd af dreifingu neyslu, sérstaklega þeirra matvæla sem sjaldan er neytt. Áætlað var hlutfall þeirra sem neytir að minnsta kosti tveggja fiskmáltíða í viku, að lágmarki 200 g af ávöxtum á dag, að minnsta kosti 200 g af grænmeti á dag, tveggja skammta af mjólkurvörum á dag, og þeirra sem nota lýsi daglega. Niðurstöður: Helstu niðurstöður Landskönnunar eru birtar í viðauka I. Um það bil 20% landsmanna borða að minnsta kosti 200 grömm af ávöxtum á dag ef miðað er við þá aðferð sem talin er gefa besta mynd af dreifingu neysluna (MSM ásamt upplýsingum um tíðni neyslu). Mjög sambærilegar niðurstöður fást ef hlutfallið er metið með öðrum aðferðum. Um 67% neytir að minnsta kosti því sem svarar til tveggja skammta af mjólkurvörum á dag (ostur meðtalinn). Lægra hlutfall fæst sé eingöngu miðað við svör við spurningum um tíðni neyslu (46%). Ætla má að um helmingur þjóðarinnar nái ráðlegginum um neyslu fisks tvisvar sinnum í viku í það minnsta. Meiri munur sést á milli aðferða fyrir fisk og lýsi sem og grænmeti heldur en ávexti og mjólk. Fáir fylgja ráðlegginum um daglega notkun lýsis (10%) og ráðlegginum um neyslu grænmetis (8%). Ályktun: Fram kemur í skýrslu sem geymir helstu niðurstöður Landskönnunar á mataræði Íslendinga að í heildina hefur mataræði þjóðarinnar færst nær opinberum ráðleggingum um fæðuval. Enn er þó töluvert í land með að ráðleggingum um neyslu grænmetis, ávaxta sem og D-vítamíngjafa sé mætt. Þekking á aðferðafræði við neyslukannanir er mikilvæg við túlkun á niðurstöðum kannana á mataræði. Nauðsynlegt getur reynst að nota fleiri en eina aðferð til að ná fram markmiðum sem lagt er upp með.Background and aims: A national nutritional survey was carried out in Iceland in the fall of 2010 and the spring of 2011 by the Public Health Institute in cooperation with the University of Iceland and the Icelandic Food and Veterinary Authority. The aims of the survey were to assess nutrient qualities of the diet and its health aspects for purposes of health education, research and government policy decisions. The master’s project described here is based on this survey. The main aim of this project was to estimate the distribution of food consumption and nutrient intake using Multiple Source Method (MSM), as well as comparing different methods for estimating adherence to Icelandic food based recommendations and nutrient recommendations. Methods: Food intake was assessed using two (repeated) twenty-four hour recalls by telephone. In addition, the participants answered questions on the frequency of consumption of selected foods and food groups. Individuals, 18-80 years old (n=2000) were randomly selected from the National Registry of Icelanders. Of these, 1912 fulfilled the criteria for participation and 1312 completed the survey (68.6%). Food and nutrient calculations were executed in ICEFOOD version 2.0, using the Icelandic Food Composition Database (ISGEM) and the Public Health Institute’s recipe database. Mean food and nutrient intake from the repeated twenty-four hour recall was calculated according to age and sex, and food and nutrient intake distribution estimated using MSM. As a part of the master’s project, different assessment and calculation methods were compared for the purposes of estimating the proportion of participants adhering to the Icelandic food based recommendations and nutrient recommendations. The following methods were used in the comparison: 1) Average intake estimated from two twenty-four hour recalls, 2) MSM without food frequency information, 3) MSM including food frequency information, or 4) Food frequency alone. Path 3 is considered the best estimation of distribution of consumption, especially for the foods that are seldom consumed. The proportion of the population consuming at least two fish meals per week, at least 200 grams of fruits per day, at least 200 grams of vegetables per day, two portions of milk products per day, and fish oil daily was estimated using the different methods. Results: The main results from the Icelandic National Nutritional Survey are shown in the Appendix. About 20% of Icelanders consumed at least 200 grams of fruits per day when using the method that is considered to provide the best estimate regarding the distribution of consumption (MSM including food frequency information). Very similar results are seen for fruit consumption using different methods. About 67% of the participants consumed at least two portions of milk products per day (cheese included). Discrepancy was seen between methods related to milk product consumption, where only about 46% of the population reported consumption of two portions per day in the food frequency questionnaire. It can be assumed that half of the Icelandic population reaches the recommendations for consuming fish at least twice per week. A larger difference between the methods can be seen for fish, fish oil and vegetables than for fruit and milk products. Only 10% of the population consumes fish oil daily, and only 8% consume at least 200 grams of vegetables daily. Conclusion: As seen in the report for the main results from Icelandic National Nutritional Survey, the diet of Icelanders has moved closer to the Icelandic food based recommendations since the last survey was performed in 2002. Still, only a minority of the population eats according to the recommendations. Knowledge of dietary assessment methods is important when interpreting results from nutritional surveys. It may be necessary to use more than one method to reach the stated goals of such a study