Ábyrgðartryggingar stjórnar og stjórnenda

Stjórnendur félaga og fyrirtækja standa oftar en ekki frammi fyrir ákvörðunum sem geta haft djúpstæð áhrif á rekstur og framgang þeirra. Þeir aðilar sem hafa hagsmuni af starfsemi félaganna geta verið af ýmsum toga líkt og hluthafar, viðskiptavinir og lánardrottnar. Við ákvarðanatöku stjórnenda getur þar af leiðandi borið á ýmsum vandkvæðum gagnvart framangreindum aðilum sem leitt getur til togstreitu milli þeirra og stjórnandans þar sem hagsmunir þeirra fara ekki alltaf saman. Ef slíkar aðstæður leiða til tjóns fyrir viðkomandi aðila kann hann að eiga skaðabótakröfu á hendur stjórnandanum vegna háttsemi hans við framkvæmd starfa sinna. Til þess að félög og stjórnendur geti takmarkað það tjón sem kann að leiða af háttsemi þeirra stendur til boða kaup á svokölluðum stjórnendaábyrgðartryggingum. Um er að ræða eina tegund ábyrgðartrygginga sem felur í sér vernd gagnvart tjóni þar sem viðkomandi kann að vera skaðabótaskyldur gagnvart þriðja aðila vegna eigin háttsemi eða háttsemi þess sem hann ber ábyrgð á. Þrátt fyrir að tryggingarnar standi til verndar stjórnendum er þeim ekki falið það hlutverk að leysa þá undan ábyrgð, heldur að takmarka þann mögulega fjárhagsskaða sem af þeim leiðir. Umfang þessara trygginga er gríðarlegt en sem dæmi má nefna að kröfugerð Lárusar Welding og fleiri stjórnenda á hendur Tryggingamiðstöðinni til greiðslu úr ábyrgðartryggingu vegna starfa sinna fyrir Glitni banka hljóðaði upp á 6 milljarða íslenskra króna. Þá hljóðaði kröfugerð Lífsverks lífeyrissjóðs á hendur fyrrum stjórnendum sínum upp á rúmlega 1,2 milljarða íslenskra króna. Það sem er áhugavert við tryggingarnar er uppbygging þeirra samkvæmt breskri fyrirmynd. Ástæður þess má rekja til þeirrar staðreyndar að hin íslensku vátryggingafélög sem bjóða upp á stjórnendaábyrgðartryggingar dreifa áhættu sinni með því að endurtryggja sig erlendis. Standa félögin þar af leiðandi ekki ein að tryggingunum og raunar að takmörkuðu leyti. Engu að síður gildir íslensk lögsaga nema aðilar vátryggingarsamningsins hafi samið um annað. Hinir bresku skilmálar hafa þannig vafist fyrir mönnum hér á landi vegna mismunandi skilyrða og hugtakanotkunar, en nauðsynlegt er að heimfæra atriðin til íslensks réttar ef greina á betur eðli vátryggingarinnar. Umfjöllun þessarar ritgerðar mun því beinast að háttsemi stjórnenda við störf sín og samræmingu þeirrar ábyrgðar við hina erlendu skilmála stjórnendaábyrgðartrygginga. Þá verður vikið að einstökum ákvæðum og álitamálum varðandi tryggingarnar. Ber þar sérstaklega að nefna ákvæði um kröfugerð tjónþola og ákvæði sem undanskilja tiltekna háttsemi stjórnanda frá ábyrgð tryggingarinnar. Þá verða teknir til athugunar helstu kostir og gallar trygginganna gagnvart stjórnendum og hvort það sé yfirhöfuð vænlegt að taka þær