Réttur barna til trúnaðarsamskipta við heilbrigðisstarfsmenn, án samþykkis foreldra

Viðfangsefni þessarar ritgerðar er hver réttur barns er til að leita sér aðstoðar eða ráðgjafar til heilbrigðisstarfsmanna í trúnaði, án samþykkis foreldra, og hvenær starfsmönnum er skylt að tilkynna þær upplýsingar sem fram koma, ýmist til forsjáraðila eða barnaverndaryfirvalda. Löggjöf um réttindi barna hefur verið talin byggjast á þremur meginstoðum. Í fyrsta lagi að nauðsynlegt sé að ráð barna séu öðrum falin, þ.e. forsjáraðilum. Í öðru lagi að börn hafi sjálf þörf fyrir og eigi rétt á umsjá foreldra eða annarra til þess að þau nái fullum þroska og andleg og líkamleg velferð þeirra verði tryggð. Í þriðja lagi að öll börn eigi jafnan rétt, óháð ólíkum aðstæðum. Í dag er hins vegar það sjónarmið sívaxandi að börn séu fullgildir einstaklingar, með sjálfstæð réttindi, sem eigi að fá stigvaxandi rétt til þess að hafa áhrif á eigið líf. Börn njóta mannréttinda líkt og aðrir en staða barna þykir sérstaklega viðkvæm og verður því að tryggja rétt þeirra sérstaklega, líkt og hefur verið gert t.d. með samningi Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins, sbr. lög nr. 19/2013 (hér eftir nefndur Barnasáttmálinn). Ein af mannréttindum barna er réttur þeirra til að njóta friðhelgi einkalífs. Þessi réttindi eru tryggð í 71. gr. Stjónarskrá lýðveldisins Íslands, sbr. lög nr. 33/1944, þar sem segir að allir skulu njóta friðhelgi einkalífs, heimilis og fjölskyldu. Barn fellur að sjálfsögðu undir orðalagið ,,allir”. Friðhelgi einkalífs barna er einnig tryggt í 8. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, og 16. gr. Barnasáttmálans. Foreldrar fara almennt með forsjá barna sinna og á barn rétt á því, sbr. 1. mgr. 28. gr. barnalaga nr. 76/2003. Í forsjá foreldra felst m.a. að foreldrar þurfa að taka ákveðnar ákvarðanir fyrir hönd barna sinna, sbr. 1. mgr. 28. gr. a. bl. Á sama tíma njóta börn réttar til friðhelgi einkalífs og eiga að fá stigvaxandi rétt til þess að taka ákvarðanir um eigin líf sjálf. Í ljósi þessara nýlegu sjónarmiða hefur friðhelgi einkalífs barna verið talin fela í sér að þau eigi rétt á að leita sér aðstoðar, m.a. hjá heilbrigðisstarfsmönnum, sbr. 12. gr. Barnasáttmálans. Þá er það mjög mikilvægt fyrir börn að geta átt trúnaðarsamskipti og að sá réttur njóti almennt verndar ákvæða um friðhelgi einkalífs