Rannsóknarregla 10. gr. stjórnsýslulaga í meðförum sjálfstæðra úrskurðarnefnda á velferðarsviði

Í þessari ritgerð verða krossgötur tveggja af málsmeðferðarreglum stjórnsýslulaga kannaðar. Annars vegar er það rannsóknarregla 10. gr. stjórnsýslulaga og hins vegar réttur borgaranna til að fá úr máli sínu leyst á tveimur stjórnsýslustigum, þ.e. réttur þeirra til að kæra stjórnvaldsákvarðanir til æðra stjórnvalds, sbr. m.a. almenna kæruheimild 26. gr. stjórnsýslulaga. Ekki eru efni til þess að fjalla um þessi tvö atriði með tæmandi hætti og verður því sjónum fyrst og fremst beint að sjálfstæðum úrskurðarnefndum á velferðarsviði og hvernig fundið hefur verið að rannsókn mála hjá slíkum nefndum í tilteknum atriðum, einkum af hálfu umboðsmanns Alþingis. Ástæða þess að sjónum verður fyrst og fremst beint að framangreindum úrskurðarnefndum er sú að þær fara með stóran og umfangsmikinn málaflokk þar sem reynir á matskennd lagaákvæði og miklir hagsmunir eru undir. Mál á þessu sviði eru því almennt þess eðlis að gera verður miklar kröfur til rannsóknar þeirra. Ritgerðin er þannig upp byggð að fyrst verður fjallað með almennum hætti um rannsóknarreglu 10. gr. ssl. og stjórnsýslukæru til sjálfstæðra úrskurðarnefnda á velferðarsviði. Að því loknu verður fjallað um þrjú atriði sem komið hafa til athugunar hjá umboðsmanni Alþingis við rannsókn mála af hálfu slíkra nefnda. Er um að ræða í fyrsta lagi meginregluna um skyldubundið mat, í öðru lagi skyldu til að leggja forsvaranlegt mat á sérfræðileg atriði og leggja þannig réttan grundvöll að ákvörðun í máli og í þriðja lagi áhrif réttarfarsreglna á meðferð mála hjá slíkum nefndum og afleiðingum slíkra áhrifa á rannsókn nefndanna. Er umfjöllun um þessi atriði að finna í 3. kafla ritgerðarinnar. Samhengisins vegna verður fjallað með almennum hætti um réttaráhrif brota gegn rannsóknarreglunni í 4. kafla ritgerðarinnar og að lokum verða helstu niðurstöður dregnar saman