Sameiginlegt eignarhald lífeyrissjóðanna á olíufélögum á Íslandi: Áhrif þess á samkeppni á íslenskum eldsneytismarkaði

Umsvif lífeyrissjóða Íslands á íslenskum verðbréfamarkaði hefur vaxið gífurlega eftir efnahagshrunið 2008 og eiga lífeyrirsjóðir Íslands um 70% allra markaðsverðbréfa á Íslandi. Í ljósi stærðar þeirra eiga lífeyrissjóðirnir stóran hlut í þeim fyrirtækjum sem keppa sín á milli í hinum ýmsu atvinnugreinum, hvort sem um sé að ræða tryggingastarfsemi, smávörumarkað eða eldsneytismarkað. Á fræðimáli heitir þetta sameigninlegt eignarhald. Sameiginlegt eignarhald er ekki einsdæmi á Íslandi og hefur það aukist víðs vegar um heiminn. Vandamálið við sameiginlegt eignarhald liggur í því að hvatinn til að keppa á markaði minnkar eftir því sem sameiginlegt eignarhald eykst. Erlendar rannsóknir hafa sýnt fram á það að þar sem sameiginlegt eignarhald er mikið er verð á vöru hærra en á mörkuðum þar samkeppni er meiri. Í þessari ritgerð verður fjallað um sameignlegt eignarhald á eldsneytismarkaðnum á Íslandi og sérstök áhersla er lögð á lífeyrissjóði Íslands. Markmið ritgerðarinnar er að varpa ljósi á þróun eignarhlutar lífeyrissjóðanna á íslenskum olíufélögum og athuga möguleg áhrif eignarhaldsins á eldsneytismarkaðinn á Íslandi. Stuðst verður við erlendar rannsóknir og tól Samkeppniseftirlitsins við rannsókn á samþjöppun á markaði. Megin niðurstaða verkefnisins er eignarhlutur lífeyrissjóðanna hefur vaxið gífurlega s.l. ár og samþjöppun á markaði sömuleiðis. Ályktun sem draga má af niðurstöðunum ritgerðarinnar er að framboð af fjárfestingkostum fyrir lífeyrissjóði landsins sé takmarkað, sem leiðir til samþjöppunar á eignarhaldi í atvinnugreinum landsins sem og hærra verðlags fyrir neytendur