Aðild að kærumálum samkvæmt barnaverndarlögum nr. 80/2002

Barnaverndarmál eru ávallt viðkvæm mál sem meðhöndla þarf að varfærni. Tilgangur barnaverndar er að vernda börnin sbr. 2. gr. barnaverndarlaga nr. 80/2002 (hér eftir skammstafað bvl.). Árið 1995 var stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 breytt með lögum nr. 97/1995 og mannréttindakafla bætt við. Í 3. mgr. 76. gr. stjórnarskrá lýðveldisins Ísland nr. 33/1940 er nú ákvæði þess efnis að börnum skal vera tryggð vernd og umönnun að lögum að því er velferð þeirra krefst. Börnum hefur einnig verið tryggður ýmis réttur og mannréttindi með alþjóðasamningum. Sérstaklega má nefna Barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna frá 20. nóvember 1989. Hann var lögfestur í heild sinni með lögum nr. 18/1992. Einnig má nefna Evrópusamning um viðurkenningu og fullnustu ákvarðana varðandi forsjá barna og endurheimt forsjár barna (SES nr. 105) og Evrópusamning um réttindi barna (SES nr. 160). Samkvæmt lögræðislögum nr. 71/1997 teljast þeir einstaklingar sem eru yngri en 18 ára börn. Barnaverndarlögin eru í samræmi við þetta sbr. 1. mgr. 3. gr. bvl. Hvað telst vera barnaverndarmál? Í V. kafla bvl. er fjallað um upphaf barnaverndarmála. Í 5. mgr. 21. gr. bvl. segir að þegar barnaverndarnefnd hefur tekið formlega ákvörðun um að hefja könnun máls telst mál vera barnaverndarmál. Hagsmunir barnsins eru ávallt hafðir í fyrirrúmi og ber barnaverndaryfirvöldum að taka tillit til sjónarmiða og óska barna eftir aldri og þroska þeirra, sbr. 4. gr. bvl. Barnaverndaryfirvöld eru stjórnvöld og eru skilgreind í 2. mgr. 3. gr. bvl. Þau geta gripið inn í líf fólks með töku stjórnvaldsákvarðanna um ýmis konar boð eða bönn sem hafa áhrif á réttindi þeirra. Borgurunum sem stjórnvaldsákvörðun tekur til er veittur réttur til að verja sína hagsmuni gegn stjórnvöldum. Þessi réttur er tryggður í stjórnsýslulögunum nr. 37/1993 með ýmsum hætti s.s. með andmælarétti og upplýsingarétti aðila, einnig geta sérlög veitt aðila ríkari rétt sbr. 1. mgr. 45. gr. bvl. Þetta á einungis við um þá sem eiga aðild að málinu, þ.e. þeir sem eiga beina, verulega, sérstaka og lögvarða hagsmuni að gæta í málinu. Í ritgerð þessari verður fjallað um aðild að kærumálum samkvæmt barnaverndarlögum nr. 80/2002. Fyrst verður fjallað um hvað fellst í hugtakinu aðild samkvæmt stjórnsýslurétti. Hvernig mat á því fer fram og hvaða skilyrði einstaklingur þarf að uppfylla til að öðlast aðild að stjórnsýslumáli. Því næst verður fjallað um kærunefnd barnaverndarmála, skipun hennar og hlutverk. Farið verður ítarlega yfir hverjir geta átt aðild að barnaverndamálum og ástæður þess að aðild sé veitt og við hvaða aðstæður. Að lokum verður fjallað um nokkur álitaefni sem höfundur hefur vellt upp