Economic and social rights and two pillars og the Icelandic pention scheme

Efnahagsleg og félagsleg réttindi eru aðalumfjöllunarefni þessarar ritgerðar. Verður vikið að þeirri þróun sem orðið hefur í viðhorfum til efnahagslegra, félagslegra og menningarlegra réttinda á alþjóðavettvangi, sérstaklega þeirra að réttindin hafi í raun ein, lagaleg áhrif. Við þá umfjöllun verður 1. mgr. 76. gr. stjórnarskrár láðveldisins Íslands nr. 33/1944 tengd og skyldur íslenska ríkisins samkvæmt henni skoðaðar, s.s. með hliðsjón af dómaframkvæmd og alþjóðlegum skuldbindingum ríkisins. Í framhaldi af ofangreindu verður litið til tveggja dæma um lagasetningu sem íslenski löggjafinn hefur sett til þess að uppfylla skyldur ríkisins samkvæmt efnahagslegum og félagslegum réttindum og 1. mgr. 76. gr. stjórnarskrár. Verður fjallað um lög um almanna- og lífeyrissjóðstryggingar sem eru tvær meginstoðir íslenska lífeyriskerfisins. Þær stoðir eru ólíkar í eðli sínu, önnur opinbers réttarlegs eðlis en hin einkaréttarlegs eðlis. Farið verður lauslega ofan í þær reglur sem ríkið hefur sett um réttindi manna innan þessara kerfa, stjórn þeirra, ábyrgð og eftirlit með þeim, og þær skoðaðar í samhengi við alþjóðlegar skuldbindingar ríkisins og 1. mgr. 76. gr. stjórnarskrár. Helstu niðurstöður eru þær að löggjafinn þurfi í meira mæli að hafa gætur á þeim einstaklingum sem eingöngu hafa tekjur frá lífeyristryggingum almannatrygginga og öðrum þeim bótaþegum sem lágar tekjur hafa. Þá að frekari reglusetninga sé þörf um lífeyrissjóðstryggingar, svo sem um málsmeðferð, til þess að réttaröryggis sjóðfélaga sé gætt. Einnig þurfi að laga kerfið að kröfum um að stjórnvöld taki ábyrgð á virkri stjórnun þess. Þá þurfi að skára reglur sem gilda um samspil almanna- og lífeyrissjóðstrygginga og skoða hvort reglur um Lífeyrissjóð starfsmanna ríkisins og Lífeyrissjóð hjúkrunarfræðinga fari gegn ákvæði alþjóðasamnings um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi um bann við mismunun eða jafnræðisreglu stjórnarskrár, vegna þeirra ívilnana sem sjóðfélögum þeirra eru veittar.Economic and social rights are the main topic of this dissertation. Firstly, the change in international attitudes towards economic, social and cultural rights will be examined, especially that these rights have in fact direct legal obligations. In connection to the topic, Art 76, Para 1, of the Icelandic Constitution and the commitments it lays on the Icelandic legislator will be discussed, in relation to case law and the state’s international obligations. Subsequently, two enactments of law, on social security and pension funds, by the Icelandic legislator, to fulfil its duties in accordance with economic and social rights, will be explored. The two legislations establish two pillars of the Icelandic pension scheme but are in inherently different, as one is of public law nature but the other of private law. Regulation regarding personal rights within these schemes, their management, accountability, and surveillance will be examined in context with international obligations and Art 76, Para 1 of the Icelandic Constitution. The main results are that the legislator needs to keep a closer look on persons, whose only income is pension from the social security system and other low-income benefit recipients. Further regulation is also needed regarding private pension funds, such as procedure rules, to guarantee legal certainty to the members. The system also needs to be adjusted to requirements that the government has to be actively involved in its management and regulations regarding the interaction between social security and pension schemes need to be clarified. In addition, rules about the Pension Fund for State Employees and the Pension Fund for Nurses need to be examined in order to determine whether they are in breach of the International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights clause on no discrimination or the Constitution’s principle of equality, due to member concessions