Hlutverk orðhlutavitundar í lestrarnámi : niðurstöður úr langtímarannsókn á þroska, máli og læsi grunnskólabarna

Í þessari grein verða kynntar niðurstöður úr langtímarannsókn á þroska, máli og læsi fjögra til átta ára barna. Rannsóknin öll spannar þrjú ár og er ætlað að draga upp heildarmynd af stöðu leik- og grunnskólabarna á nokkrum lykilsviðum þroska og kanna tengsl þeirra við þróun læsis og gengi í námi almennt. Í þessum hluta rannsóknarinnar mun athyglin beinast að þróun orðhlutavitundar á fyrstu árum grunnskólans og hvernig færni nemenda á því sviði tengist lestrarnámi þeirra. Einkum er spurt hvenær börn fara að ná tökum á þessari hlið málvitundar og hvernig hún tengist ólíkum þáttum lestrarferlisins eins og umskráningarfærni, lesskilningi og stafsetningu. Þátttakendur voru 111 börn úr fjórum skólum í Reykjavík. Orðhlutavitund var metin í öðrum og þriðja bekk en auk þess voru mælingar á hljóðkerfisvitund, umskráningu, lesskilningi og stafsetningu lagðar fyrir á sama tíma. Helstu niðurstöður voru að nemendurnir áttu almennt í nokkrum erfiðleikum með að leysa orðhlutavitundarverkefnið í öðrum bekk en meðalhlutfall réttra svara var 50%. Frammistaða í prófinu gaf sterka vísbendingu um gengi nemandanna í lestri ári síðar, sérstaklega í lesskilningi. Talsverðar framfarir urðu á getu nemendanna við að leysa prófið á milli annars og þriðja bekkjar en í þriðja bekk svöruðu börnin að meðaltali 68% atriða rétt. Niðurstöðurnar benda til þess að næmi barna fyrir orðhlutum hafi áhrif á lestrarnám þeirra og því sé mikilvægt að gera þeim þætti góð skil í lestrarkennslu.The purpose of this longitudinal study was to explore the development of morphological awareness among young primary school children and investigate how this skill is related to their subsequent acquisition of literacy. Participants were 111 Icelandic speaking children in second grade who were administered a test of morphological awareness in which they had to manipulate inflectional endings of present and past tense verbs. Their performance was then related to their reading achievement a year later. In second grade, the mean percentage of correct responses was 50%, which means that most of the children had difficulties solving this test. Their performance, however, improved significanly across the next school year and their mean score rose to 68%. There was a high correlation between the children’s morphological awareness score in second grade and their reading comprehension, spelling and decoding skills in third grade. However, once the effects of IQ and phonological awareness were removed, only the relationship with reading comprehension remained significant. These results indicate that morphological awareness develops quickly during the first few years of school and plays an important role in Icelandic children’s acquisition of literacy, especially reading comprehension