Ríkisfjölmiðlar í lýðræðissamfélagi: Ríkisútvarpið á Íslandi

Í ritgerð þessari eru lýðræðishlutverk og -skyldur ríkisfjölmiðla til umfjöllunar með sérstakri áherslu á íslenskar aðstæður. Dreginn er upp fræðilegur bakgrunnur þar sem lýðræði er til skoðunar í víðu samhengi, fjölmiðlakenningar reifaðar og hröð þróun nýmiðla rædd. Ríkisfjölmiðlar hafa ákveðnum skyldum að gegna umfram einkarekna fjölmiðla. Allir samfélagsþegnar eiga rétt á þjónustu ríkisfjölmiðils á meðan einkareknir fjölmiðlar bera einkum ábyrgð gagnvart þeim sem valkvætt nýta sér þjónustu þeirra. Á Íslandi, líkt og í flestöllum löndum Evrópu, hefur sterk hefð skapast fyrir ríkisfjölmiðlun, en ríkiseinokun var á útvarps- og sjónvarpsrekstri á Íslandi í yfir hálfa öld. Í ritgerðinni er hlutverk Ríkisútvarpsins sem ríkisfjölmiðils vegið og metið í lýðræðislegu tilliti, hvort tveggja í sögulegu samhengi og með núverandi stefnur og strauma í huga. Einnig er fjallað um áhrif samkeppni á sjónvarpsrekstur, meðal annars með einfaldri samanburðarathugun. Samsetning dagskrár Ríkissjónvarpsins dagana 23. janúar til 5. febrúar árið 1984, áður en afnám ríkseinokunar átti sér stað, var borin saman við dagskrá sömu daga árið 2014. Ríkisútvarpið hefur tekið miklum stakkaskiptum frá stofnun, bæði hefur samfélagið breyst til muna og tækninni fleygt fram. Tilkoma internetsins kom af stað byltingu í fjölmiðlaheiminum og ekki sér fyrir endann á þeirri þróun. Ljóst er að þrátt fyrir tæknibreytingar hefur Ríkisútvarpið ávallt notið og nýtur enn víðtæks trausts almennings. Ríkisútvarpið þarf að fylgja eftir þróuninni, vera í takt við tímann, en varast þó að láta stjórnast af duttlungum tíðarandans - í fararbroddi en ekki í eftirdragi