Tutuklu/Hükümlü Anneleriyle Birlikte Ceza İnfaz Kurumlarında Kalan Çocukların Bağlanma Güvenliğini Açıklayan Faktörler

The main aim of this study is to investigate the factors explaining attachment security of 1- to 3-year-old children co-residing with their incarcerated mothers in prison facilities. In this regard, this study examines the attachment transmission between incarcerated mothers and their children as well as the mediating role of maternal sensitivity in this transmission. Finally, child (temperament) and mother (psychosocial adjustment) related moderators in the relationship between maternal sensitivity and child’s atachment security were investigated. The study sample consists of 85 incarcerated mothers (Mage = 30.19, SD = 6.30) and their 11- to 43-month-old children (Mmonth= 25.39, SD = 8.31, 56.5% boys) who co-resided with their mothers in a prison. Maternal and child’s attachment were evaluated using a story completion task and observation of mother-child interaction, respectively. Negative affectivity and effortful control were examined as dimensions of children’s temperament. Maternal psychosocial adjustment represents maternal social support perception, psychological symptoms, stress related to child(ren) who reside outside of the prison, and feelings to the primary caregiver of that child. Analyses showed that the majority of children (69.88%) were securely attached to their mothers. Positive relation between maternal anxious attachment and child’s disorganized attachment was the only finding indicating attachment transmission. The mediating role of maternal sensitivity in the attachment transmission was not tested due to the lack of relation between mothers’ attachment and sensitivity. Analyses demonstrated that maternal sensitivity was negatively related with child’s avoidant and disorganized attachment only for children who are low in negative affectivity and high in effortful control. Furthermore, maternal sensitivity of children with limited effortful control capacity was negatively associated with child’s anxious attachment. Finally, findings showed that maternal sensitivity positively predicted secure attachment and negatively predicted disorganized attachment only for mothers reporting low levels of psychosocial adjustment. Findings of the current study supported the discussion highlighting attachment transmission and mediating role of maternal sensitivity in this transmission are limited for disadvantaged mother child dyads. Moreover, findings revealed that easy children with sensitive mothers tend to attach more securely compared to their difficult counterparts. Finally, it was revealed that sensitivity of inmate mothers with low levels of psychosocial adjustment has an important role in their children’s attachment. Results of this study were evaluated within the framework of attachment theory.KABUL VE ONAY i YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI ii ETİK BEYAN iii ADAMA iv TEŞEKKÜR v ÖZET vi ABSTRACT viii İÇİNDEKİLER x TABLOLAR DİZİNİ xiii ŞEKİLLER DİZİNİ xiv GİRİŞ 1 1. BÖLÜM 1 1.1. BAĞLANMA KURAMI 4 1.1.1. Bağlanma Stilleri 5 1.1.1.1. Kaçınmacı Bağlanma 6 1.1.1.2. Güvenli Bağlanma 7 1.1.1.3. Kaygılı Bağlanma 7 1.1.1.4. Düzensiz Bağlanma 8 1.1.2. Bağlanmanın Nesiller Arası Aktarımı 9 1.2. TUTUKLU/HÜKÜMLÜ ANNELER VE ÇOCUKLARININ BAĞLANMASI 10 1.2.1. Annenin Duyarlılığı ve Çocuğun Bağlanması Arasındaki İlişkide Düzenleyici Rol Oynayan Faktörler 16 1.2.1.1. Çocuğun Mizacı 17 1.2.1.2. Annenin Psikososyal Uyumu 19 1.3. ARAŞTIRMANIN AMACI 24 2. BÖLÜM 27 YÖNTEM 27 2.1. ÖN ÇALIŞMA 27 2.2. ASIL ÇALIŞMA 28 2.2.1. Katılımcılar 28 2.2.2. Veri Toplama Araçları 30 2.2.2.1. Kişisel Bilgi Formu 30 2.2.2.2. Annenin Bağlanması 30 2.2.2.3. Annenin Psikososyal Uyumu 32 2.2.2.4. Çocuğun Mizacı 34 2.2.2.5. Annenin Duyarlılığı ve Çocuğun Bağlanması 36 2.3. İŞLEM 39 2.3.1. Anne Çocuk Etkileşim Gözlemi Uygulamaları 41 3. BÖLÜM 42 BULGULAR 42 3.1. BETİMLEYİCİ İSTATİSTİKLER 42 3.2. GRUPLAR ARASI FARKLILIKLAR 45 3.3. TUTUKLU/HÜKÜMLÜ ANNELERİN ÇOCUKLARININ BAĞLANMASI 45 3.4. DEĞİŞKENLER ARASI İLİŞKİLER 45 3.5. ANNE DUYARLILIĞI İLE ÇOCUĞUN BAĞLANMASI ARASINDAKİ İLİŞKİYİ DÜZENLEYEN DEĞİŞKENLER 51 3.6. ANNE DUYARLILIĞININ, BAĞLANMANIN NESİLLER ARASI AKTARIMINDA ARACI ROLÜ 51 3.6.1. Çocuğun Mizacının Düzenleyici Rolü 52 3.6.1.1. Olumsuz Duygulanım Mizaç Boyutunun Düzenleyici Rolü 52 3.6.1.2. Çaba Gerektiren Kontrol Mizaç Boyutunun Düzenleyici Rolü 55 3.6.2. Annenin Psikososyal Uyum Düzeyinin Düzenleyici Rolü 59 4. BÖLÜM 64 TARTIŞMA 64 4.1. GRUPLAR ARASI FARKLILIKLAR 64 4.1.1. Ceza İnfaz Kurumu Dışında Çocuğu Olan ve Olmayan Anneler 64 4.1.2. Ceza İnfaz Kurumu Türü (Kapalı/Açık) 65 4.2. TUTUKLU/HÜKÜMLÜ ANNELERİN ÇOCUKLARININ BAĞLANMASI 67 4.3. BAĞLANMANIN NESİLLER ARASI AKTARIMI 69 4.3.1. Anne Duyarlılığının, Bağlanmanın Nesiller Arası Aktarımındaki Aracı Rolü 72 4.4. ANNE DUYARLILIĞI VE ÇOCUĞUN BAĞLANMASI ARASINDAKİ İLİŞKİDE DÜZENLEYİCİ ROL OYNAYAN FAKTÖRLER 76 4.4.1. Çocuğun Mizacının Düzenleyici Rolünün Değerlendirilmesi 76 4.4.2. Annenin Psikososyal Uyumunun Düzenleyici Rolünün Değerlendirilmesi 80 4.5. SONUÇ 84 4.6. SINIRLILIKLAR VE ÖNERİLER 85 4.7. ARAŞTIRMANIN BİLİMSEL BİRİKİM VE UYGULAMAYA KATKISI 93 4.7.1. Türkiye’deki Ceza İnfaz Kurumlarına Öneriler 98 KAYNAKÇA 99 EKLER 130 EK 1: Güvenli Yer Senaryoları Testi Uygulama Örneği 130 EK 2: Likert Ölçeklerinin Görselleştirilmesi 131 EK 3: Özgeçmiş 132 Ek 4: Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğünden Alınan Araştırma İzni 133 EK 5: Etik Komisyon İzni 134 EK 6: Orijinallik Raporu 135Araştırmanın temel amacı, tutuklu/hükümlü annesiyle birlikte ceza infaz kurumlarında kalan 1-3 yaş aralığındaki çocukların bağlanma güvenliğini açıklayan faktörleri incelemektir. Bu kapsamda, anne ve çocuk arasındaki bağlanma aktarımı ve anne duyarlılığının bu aktarımdaki aracı rolü ele alınmıştır. Son olarak, anne duyarlılığı ve çocuğun bağlanması arasındaki ilişkiyi düzenleyen çocuğa (mizaç) ve anneye (psikososyal uyum) ilişkin faktörler incelenmiştir. Araştırmanın örneklemini, 85 tutuklu/hükümlü anne (Ortyaş = 30.19, S = 6.30) ve kendileriyle birlikte ceza infaz kurumunda kalan 11-43 ay aralığındaki (Ortay = 25.39, S = 8.31, %56.5 erkek) çocukları oluşturmaktadır. Annelerin bağlanma güvenliği öykü tamamlama testiyle, çocuklarınki ise gözlem yoluyla değerlendirilmiştir. Çocuğun mizacının olumsuz duygulanım ve çaba gerektiren kontrol boyutları ele alınmıştır. Annenin psikososyal uyumu ise sosyal destek algısı, psikolojik belirti düzeyi, kurum dışındaki çocuğuna ilişkin stresi ve onun temel bakım verenine yönelik duygularını temsil etmektedir. Analiz sonuçları, çocukların çoğunun (%69.88) güvenli bağlandığını göstermiştir. Bağlanmanın nesiller arası aktarımına işaret eden tek bulgu, annenin kaygılı bağlanması ile çocuğun düzensiz bağlanması arasındaki pozitif yönlü ilişkidir. Anne duyarlılığının annenin bağlanması ile ilişkili olmadığı gözlendiği için bağlanma aktarımındaki aracı rolü test edilmemiştir. Analizler anne duyarlılığının, yalnızca olumsuz duygulanım düzeyi düşük ve çaba gerektiren kontrol düzeyi yüksek olan çocuklarda, çocuğun kaçınmacı ve düzensiz bağlanmasını negatif yönde yordadığını göstermiştir. Buna ek olarak, çaba gerektiren kontrol kapasitesi sınırlı olan çocukların annelerinin duyarlılığı, çocuğun kaygılı bağlanması ile negatif yönde ilişkilidir. Son olarak, yalnızca psikososyal uyum problemleri sergileyen annelerin duyarlılığının çocuğun güvenli bağlanmasını pozitif, düzensiz bağlanmasını ise negatif yönde yordadığı sonucuna ulaşılmıştır. Elde edilen bu yöndeki bulgular, dezavantajlı anne çocuk çiftlerindeki bağlanma aktarımının ve anne duyarlılığının bu aktarımdaki aracı rolünün sınırlı olduğuna ilişkin tartışmaları desteklemektedir. Ayrıca kolay mizaçlı çocukların duyarlı bir anneye sahip olduklarında zor mizaçlı akranlarına kıyasla annelerine daha güvenli bağlandığı gözlenmiştir. Son olarak elde edilen bulgular, psikososyal uyumu düşük olan tutuklu/hükümlü annelerin duyarlılığının çocuğun bağlanması üzerinde önemli bir rol oynadığına işaret etmektedir. Araştırma bulguları, bağlanma kuramı çerçevesinde değerlendirilmiştir