Robert Kolej'de Öğrenim Gören Türk Öğrenciler Üzerine Prosopografik Bir Çalışma (1863-1971)

The subject of thesis is examining Turkish students who studied in Robert College, opened in a faraway country by United States, between the years of 1863 and 1971, as a group. The objective of thesis is revealing the group movement of these students who constitute a well-defined group and their contributions to Ottoman and Republic communities in which they were residing. Primarily archive documents comprised of student files and graduate registries are used in the study. Information compiled from documents are entered to a dedicatedly developed database called PROSOPO. A huge database is constituted by storing 52.310 documents belonging to 5.120 students in total and queries are performed in this database. System analysis is made within the scope of prosopography method which intends to examine common past of a group of actors who lived in history and in our case, this group is composed of Turkish students who studied in Robert College. In the system approach where the College is handled as a whole Ottoman and Republic communities, students, College education, graduates and relatives of graduates constituted environment, inputs, transaction process, outputs and feedback process respectively and all together they formed the components of system. The results obtained via comparing inputs and outputs of system are explained in terms of transaction process and environmental conditions. Results obtained are these: Even though the number of students enrolled in the College, i.e. number of inputs is too much, number of graduates, i.e. number of outputs is too few. While only 1.09% of Turkish students who were included in the system in Ottoman period were graduated, only 14.16% of the ones were graduated in Republic period. This numerical divide between the students and graduates was explained to a great extent with heavy and strict College education which constituted the transaction process of system. Being opened as a missionary school and continuing education with the same unbending discipline is an educational value of College to which it is tightly adhered from the beginning till the end. Students who couldn’t keep in step with this education and who failed to comply with the values have been taken out of the system. Another explanation is the political, social and cultural experiences of transition process from Ottoman period, an empire, to Republic period, a nation state. Modern and quality education provided by Robert College and educational principles based on free thought and development of personalities and self-reliance of students led to a limited number of but high-quality graduates. These graduates have served Ottoman and Republic communities by performing high level professions and breaking new grounds in their fields. The College has been an educational institution where predominantly students from upper classes are studied and where these groups reproduced themselves but even to a lesser extent, it gave the opportunity to students from lower intermediate and lower social classes to move up. The College was an international institution in Ottoman period but following the regulations regarding foreign schools in Republic period it gained a national identity and became an institution of the Republic. Then it was converted into Boğaziçi (Bosphorus) University in 1971.TÜBİTAKTEŞEKKÜR v ÖZET vii ABSTRACT ix İÇİNDEKİLER xi KISALTMALAR xiii TABLOLAR LİSTESİ xiv ŞEKİLLER LİSTESİ xvi HARİTALAR LİSTESİ xvii ÖNSÖZ xviii GİRİŞ 1 KONU 4 KAPSAM 5 AMAÇ 6 LİTERATÜR ÖZETİ 7 Kolej Tarihi ile İlgili Eserler 9 Yabancı Okullarla İlgili Eserler 13 Misyonerlik Faaliyetleri ile İlgili Eserler 21 Arşiv Belgeleri 24 Öğrenci Kayıt Defterleri 25 Öğrenci Dosyaları 25 İdari Kayıtlar 45 Mezun Kayıtları 46 Hatıralar 47 ARŞİV ÇALIŞMASI VE VERİ GİRİŞİ 48 ARAŞTIRMANIN METODU VE UYGULAMASI 53 1. ARKA PLAN BİLGİSİ: OSMANLI VE CUMHURİYET DÖNEMLERİ, İSTANBUL VE ROBERT KOLEJ 71 1.1. ROBERT KOLEJ’İN KURULDUĞU XIX. YÜZYILDA OSMANLI İMPARATORLUĞU VE İSTANBUL 72 1.1.1. XIX. Yüzyılda Osmanlı’da Eğitim ve Yabancı Okullar 77 1.1.2. XIX. Yüzyıl İstanbul’unun Genel Manzarası 83 1.1.2.1. İstanbul’da Siyasi Atmosfer 84 1.1.2.2. İstanbul’da Sosyal Hayat 87 1.1.2.3. İstanbul’da Ekonomik Hayat 90 1.1.2.4. İstanbul’da Kültürel Hayat 92 1.1.2.5. İstanbul’da Eğitim Hayatı 96 1.2. ROBERT KOLEJ’İN DEVAM ETTİĞİ XX. YÜZYILDA TÜRKİYE CUMHURİYETİ VE İSTANBUL 101 1.2.1. Türkiye Cumhuriyeti’nin Genel Manzarası 101 1.2.2. İstanbul’un Genel Manzarası 105 1.2.3. Cumhuriyet Döneminde Eğitim Alanında Yapılan Düzenlemeler ve Yabancı Okullar 110 1.3. ROBERT KOLEJ’İN KURULUŞU 118 2. ROBERT KOLEJ’DE OKUYAN TÜRK ÖĞRENCİLERİNİN GRUP BİYOGRAFİSİNE SİSTEM YAKLAŞIMI, GİRDİLER: ÖĞRENCİLER 126 2.1. ÖĞRENCİLERİN MİLLİYETLERİ 128 2.2. ÖĞRENCİLERİN DİNLERİ 132 2.3. ÖĞRENCİ GRUBUNUN MİKTARI VE BÜYÜKLÜĞÜ 134 2.3.1. Öğrencilerin Kayıt Yaptırdıkları Tarihlere Göre Dağılımı 135 2.3.2. Öğrencilerin Doğum Tarihlerine ve Doğum Yerlerine Göre Dağılımı 148 2.4. ÖĞRENCİLERİN SOSYAL ARKA PLANLARI 168 2.5. ÖĞRENCİLERİN SAĞLIK DURUMLARI 210 2.6. ÖĞRENCİLERİN MADDİ DURUMLARI 216 3. İŞLEM SÜRECİ: ROBERT KOLEJ EĞİTİMİ 224 3.1. KOLEJ’E GİRİŞ 230 3.2. KOLEJ’İN DEĞERLERİ VE EĞİTİM-ÖĞRETİM PRENSİPLERİ 232 3.3. ÖĞRENCİLERİN YATILI-GÜNDÜZLÜ DAĞILIMI 238 3.4. ÖĞRENCİLERİN KABUL EDİLDİKLERİ SINIFLAR 241 3.5. ÖĞRENCİLERİN GELDİKLERİ OKULLAR 250 3.6. KOLEJ’DE OKUTULAN DERSLER VE KAPSAMLARI 267 3.7. ÖĞRENCİLERİN SOSYAL AKTİVİTELERİ 293 3.8. SINAVLAR 307 3.9. ÖĞRETMENLER 310 4. ÇIKTILAR: MEZUNLAR 317 4.1. MEZUNLARIN GENEL DURUMU (1863-1971) 318 4.2. YÜKSEKÖĞRENİM GÖREN MEZUNLAR 336 4.3. STANDART MEZUNLAR VE MESLEKLERİ 349 4.4. TEMAYÜZ EDEN MEZUNLAR 376 4.5. MEZUN İLKLER 388 5. GERİBİLDİRİM: MEZUN YAKINLARI 402 6. SİSTEM ANALİZİ: 413 6.1. GİRDİLER: ÖĞRENCİLER 416 6.2. İŞLEM SÜRECİ: KOLEJ EĞİTİMİ 420 6.3. ÇIKTILAR: MEZUNLAR 424 6.4. GERİBİLDİRİM: MEZUN YAKINLARI 427 6.5. GİRDİ ÇIKTI KARŞILAŞTIRMASI 428 SONUÇ VE DEĞERLENDİRME 445 ÖNERİLER 451 KAYNAKÇA 453 ARŞİV BELGELERİ 453 DİĞER KAYNAKLAR 455 EKLER 467 ÖZGEÇMİŞ 550Amerika’nın okyanus ötesi uzak bir ülkede açtığı Robert Kolej’de, 1863-1971 yılları arasında okuyan Türk öğrencilerin grup halinde incelenmesi tezin konusunu teşkil etmektedir. İyi tanımlanmış bir grubu teşkil eden bu öğrencilerin grup hareketi ve içinde yaşadığı Osmanlı ve Cumhuriyet toplumlarına sağladığı katkıların ortaya konulması tezin amacını teşkil etmektedir. Çalışmada, başlıca öğrenci dosyaları ve mezun kayıtlarından oluşan arşiv belgeleri kullanılmıştır. Belgelerden derlenen bilgiler, özel olarak geliştirilmiş PROSOPO isimli veritabanına girilmiştir. Toplamda, 5.120 öğrenciye ait 52.310 adet belge depolanarak büyük bir veritabanı oluşturulmuş ve sorgulamalar bu veritabanı üzerinden yapılmıştır. Tarihte yaşamış bir grup aktörün, bizim durumumuzda Robert Kolej’de okuyan Türk öğrencilerin, ortak geçmişlerinin topluca incelenmesi olan prosopografi metodu kapsamında sistem analizi yapılmıştır. Kolej’in bütün olarak ele alındığı sistem yaklaşımında, Osmanlı ve Cumhuriyet toplumları çevreyi, öğrenciler girdileri, Kolej eğitimi işlem sürecini, mezunlar çıktıları ve mezun yakınları da geribildirim sürecini oluştururken, sistemin de unsurlarını teşkil etmiştir. Sistemin girdileri çıktıları ile karşılaştırılarak, elde edilen neticeler, işlem süreci ve çevresel şartlarla açıklanmıştır. Elde edilen neticeler şunlardır: Kolej’e giren öğrencilerin yani girdilerin sayısının çok fazla olmasına rağmen, mezunların yani çıktıların sayısı çok azdır. Osmanlı döneminde sisteme giren Türk öğrencilerin sadece %1,09’u, Cumhuriyet döneminde ise sadece %14,16’sı mezun olmuştur. Öğrencilerle mezunlar arasındaki bu sayısal uçurum, büyük ölçüde, sistemin işlem sürecini teşkil eden Kolej eğitiminin ağır ve sıkı olmasıyla açıklanmıştır. Bir misyoner okulu olarak kurulması ve aynı taviz vermez disiplinle eğitime devam etmesi, Kolej’in başlangıcından sonuna kadar sıkı sıkıya sarıldığı eğitim değeridir. Bu eğitim sistemine ayak uyduramayan ve kurallara uymayan öğrenciler sistem dışına çıkarılmıştır. Diğer bir açıklama da, İmparatorluk olan Osmanlı’dan, ulus devleti olan Cumhuriyet’e geçiş sürecinde yaşanan siyasi, sosyal ve kültürel olaylardır. Robert Kolej’in verdiği modern ve kaliteli eğitim ve özgür düşünceyle, öğrencilerin kişiliklerinin ve özgüvenlerinin gelişmesine dayalı eğitim prensipleri, az sayıda fakat üstün kaliteli mezunların yetişmesine yol açmıştır. Bu mezunlar üst düzey meslekleri icra ederek ve alanlarında pek çok ilki gerçekleştirerek, içinde yaşadıkları Osmanlı ve Cumhuriyet toplumlarına hizmet etmişlerdir. Kolej, ağırlıklı olarak üst sosyal tabakaya dahil ailelerden gelen öğrencilerin eğitim aldığı ve bu grupların kendilerini yeniden ürettikleri yer olurken, daha az oranda ise ortanın altı ve alt sosyal tabakadan öğrencilere, üst tabakaya geçme fırsatı vermiştir. Osmanlı döneminde uluslararası karakterde olan Kolej, Cumhuriyet döneminde yabancı okullara getirilen düzenlemelerle birlikte ulusal bir nitelik kazanarak Cumhuriyet’in bir kurumu haline gelmiş, 1971 yılında ise Boğaziçi Üniversitesi’ne dönüştürülmüştür