Gestasyonel Diyabetli Kadınlara Diyabet Yönetimine İlişkin Hemşire Tarafından Verilen Web Tabanlı Danışmanlık Hizmetinin Etkinliğinin Değerlendirilmesi

Çetinkaya Şimşek Ş. Evaluation of the Efficiency of the Web-based Nursing Counseling Service Provided to Gestational Diabetic Women Hacettepe University, Health Sciences Institute, Gynecology and Obstetrics Nursing Program, Doctorate Thesis, Ankara, 2018. The study was conducted as a randomized control intervention study to determine the efficiency of the Web-Based Nursing Counseling Services provided to women with Gestational Diabetes Mellitus (GDM) between 15.12.2016 and 09.03.2018 in the High-risk Pregnancy Policlinic of the Department of Gynecology and Obstetrics at Hacettepe University, Adult Hospital. The sampling of the study consisted of a total of 45 people 23 of whom were in the intervention group and 22 of whom were in the control group. The women who were included in the intervention group were provided with the web-based nursing counseling services for 14 weeks as of the 24th week of their pregnancy; and the women in control group was received standart care. The data of the study were collected by using the Introductory Characteristics Form for the Pregnant Women, the Information on Gestational Diabetes Mellitus Test, Physical Activity Diary, Nutrition Diary, Perinatal Period Mother and Newborn Follow-up Form, and Satisfaction Form. The data collection tools were applied to the women who were included in the Study after the web-based training with face-to-face interviews during routine pregnancy follow-ups after the web-based training and on the postpartum first day. The numbers, percentages, mean and standard deviation values were used in the analysis of the descriptive data. In the Independent Groups, the t-test was used to determine the difference between the groups. The relation between the two independent categorical variables was analyzed by using the Chi-Square Test. The variables between the dependent groups were compared by employing the Mc-Nemar and Friedman Tests. When the women in the intervention group were compared with the control group after the Web-Based Training, it was determined that their gestational diabetes information scores (p=0.001), physical activity status (p=0.001), complying with the diet provided by the dietitian (p=0.011) were statistically higher. When the perinatal results were evaluated in the women who were included in the İntervention group, it was determined during the pregnancy that, the hypoglycemia (p=0.035), hyperglycemia (p=0.026), vaginal fungi infection (p=0.034), hydramnios (p=0.047), the fear of GDM damaging herself and the baby (p=0.040) and giving birth to macrosomic baby rates (p=0.022) were found statistically higher when compared with the control group. It was determined that there were no differences between the groups in terms of fasting (p=0.772), 1st hour fullness (p=0.586), 2nd hour fullness (p=0.158) blood glucose levels. It was also determined that the Web-Based Counseling Services increased the satisfaction of women because these trainings contributed to increase the level of information, encouraged them to increase the level of physical activity, facilitated their adaptation to the diets, motivated them and saved time. As a result of the research, it was determined that the web-based counseling service provided by the nurse was effective in improving diabetes management and self-care competence in women. For this reason, it is suggested that the web based counseling system provided by the nurse should be integrated into the health care system. Keywords: Web-based counseling; nursing; gestational diabetes; mobile phone; telephone-based applicationONAY SAYFASI iii FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYAN SAYFASI iv ETİK BEYAN SAYFASI v TEŞEKKÜR vi ÖZET vii ABSTRACT viii İÇİNDEKİLER ix SİMGELER ve KISALTMALAR xii TABLOLAR xiii GRAFİKLER xiv 1. GİRİŞ 15 1.1. Problemin Tanımı ve Önemi 15 1.2. Araştırmanın Amacı 20 1.3. Araştırmanın Hipotezleri 20 2. GENEL BİLGİLER 22 2.1. Diabetes Mellitus 22 2.1.1. Gestasyonel Diyabet 22 2.1.2. Gestasyonel Diyabetin Gelişiminde Risk Faktörleri 23 2.1.3. GDM'nin Fizyopatolojisi 27 2.1.4. Gestasyonel Diyabetin Tanılanması 28 2.2. Gestasyonel Diyabetin Maternal Etkileri 30 2.2.1. Akut Komplikasyonlar 30 2.2.2. Gestasyonel Komplikasyonlar 34 2.2.3. Kronik Komplikasyonlar 40 2.2.4. Gestasyonel Diyabetin Fetal Etkileri 43 2.3. GDM'de Tedavi 51 2.3.1. Beslenme (Diyet) Tedavisi 51 2.3.2. Fiziksel Aktivite 54 2.3.3. Oral Hipoglisemik Ajanlar 56 2.3.4. İnsülin Tedavisi 56 2.3.5. Glisemik Kontrol 58 2.4. Gestasyonel Diyabette Eğitim ve Danışmanlık 59 2.5. Gestasyonel Diyabet ve Hemşirenin Rol ve Sorumlulukları 62 3. GEREÇ VE YÖNTEM 67 3.1. Araştırmanın Şekli 67 3.2. Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Zaman 67 3.2.1. Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Özellikleri 67 3.3. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi 68 3.3.1. Örneklem Seçimi 68 3.3.2. Örneklem Seçim Kriterleri 72 3.3.3. Araştırmadan Çıkarılma Kriterleri 72 3.4. Veri Toplama Araçları 73 3.4.1. Gebelere Ait Tanıtıcı Özellikler Formu (EK 1) 73 3.4.2. Gestasyonel Diyabetes Mellituse İlişkin Bilgi Testi (EK 2) 74 3.4.3. Fiziksel Aktivite Günlüğü (EK 3) 74 3.4.4. Beslenme Günlüğü (Ek 4) 75 3.4.5. Perinatal Dönem Anne ve Yenidoğan Takip Formu (Ek 5) 75 3.4.6. Dijital Eğitim Kitapçığı (EK 6) 76 3.4.7. Memnuniyet Formu (EK 7) 77 3.5. Araştırmanın Uygulanması 77 3.5.1. Hazırlık Aşamasında Yapılanlar 78 3.5.2. Araştırmanın Ön Uygulaması 79 3.5.3. Araştırmanın Uygulanması 80 3.6. Araştırmanın Etik Yönü 86 3.7. Araştırmamızın Sınırlılıkları 86 3.8. Verilerin Değerlendirilmesi 86 4. BULGULAR 87 4.1. Kadınların Tanıtıcı ve Bazı Obstetrik Özelliklerine İlişkin Bulgular 88 4.2. Müdahale ve Kontrol Gruplarındaki Kadınların Gdm Bilgi Düzeyi, Beslenmeye İlişkin Özellikleri, Fiziksel Aktiviteye İlişkin Özellikleri ve Kan Glikozu Değerleri Ortalamalarına İlişkin Bulgular 92 4.3. Web Tabanlı Eğitim Hizmetine Yönelik Görüşlerine İlişkin Bulgular 112 5. TARTIŞMA 113 6. SONUÇ ve ÖNERİLER 126 6.1. Sonuçlar 126 6.1.1. Müdahale ve Kontrol Gruplarındaki Kadınların GDM Bilgi Düzeyi Puan Ortalamalarının, Beslenmeye İlişkin Özelliklerinin, Fiziksel Aktiviteye İlişkin Özelliklerinin ve Kan Glukozu Değerleri Ortalamalarının Karşılaştırılmasına İlişkin Sonuçlar 126 6.2. Öneriler 131 7. KAYNAKLAR 133 8. EKLER EK-1. Gebelere Ait Tanıtıcı Özellikler Formu EK-2. Gestasyonel Diyabetes Mellituse İlişkin Bilgi Testi EK-3. Fiziksel Aktivite Günlüğü EK-4. Beslenme Günlüğü EK-5. Perinatal Dönem Anne ve Yenidoğan Takip Formu EK-6. Dijital Eğitim Kitapçığı EK-7. Memnuniyet EK- 8-10. Etik Kurul İzinleri 9. ÖZGEÇMİŞÇetinkaya Şimşek Ş. Gestasyonel Diyabetli Kadınlara Diyabet Yönetimine İlişkin Hemşire Tarafından Verilen Web Tabanlı Danışmanlık Hizmetinin Etkinliğinin Değerlendirilmesi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Doğum ve Kadın Hastalıkları Hemşireliği Programı Doktora Tezi, Ankara, 2018. Araştırma gestasyonel diyabetli kadınlara diyebet yönetimine ilişkin hemşire tarafından verilen web tabanlı danışmanlık hizmetinin etkinliğini belirlemek amacıyla randomize kontrol müdahale çalışması olarak gerçekleştirilmiştir. Araştırma, Hacettepe Üniversitesi Erişkin Hastanesi’nde Kadın Hastalıkları ve Doğum Anabilim Dalı Yüksek Riskli Gebe Polikliniğinde 15.12.2016- 09.03.2018 tarihleri arasında yürütülmüştür. Araştırmanın örneklemini müdahale grubunda 23, kontrol grubunda 22 olmak üzere toplam 45 kişi oluşturmuştur. Müdahale grubunda yer alan kadınlara gebeliğin 24. haftasından itibaren 14 hafta boyunca web tabanlı hemşirelik danışmanlık hizmeti verilmiştir, kontrol grubunda bulunan kadınlar hastanede yürütülen standart bakım almıştır. Araştırma verileri Gebelere Ait Tanıtıcı Özellikler Formu, Gestasyonel Diyabetes Mellituse İlişkin Bilgi Testi, Fiziksel Aktivite Günlüğü, Beslenme Günlüğü, Perinatal Dönem Anne ve Yenidoğan Takip Formu, Memnuniyet Formu kullanılarak toplanmıştır. Veri toplama araçları kadınlara web tabanlı eğitim öncesinde, rutin gebelik kontrolleri sırasında yüz yüze görüşüldüğünde, web tabanlı eğitim sonrası ve postpartum birinci günde uygulanmıştır. Tanımlayıcı verilerin analizinde; sayı, yüzde, ortalama ve standart sapma kullanılmıştır. Gruplar arasındaki farkın belirlenmesinde bağımsız gruplarda t testi kullanılmıştır. İki bağımsız kategorik değişken arasındaki ilişki ki-kare testi kullanılarak analiz edilmiştir. Bağımlı gruplar arasında değişkenler Mc-Nemar ve Friedman testi ile karşılaştırılmıştır. Araştırmada müdahale grubunda yer alan kadınların kontrol grubuyla karşılaştırıldığında gestasyonel diyabet bilgi puanları (p=0,001), fiziksel aktivite yapma durumları (p=0,001), diyetisyenin verdiği diyete uyma durumları (p=0,011) istatistiksel açıdan yüksek bulunmuştur. Perinatal sonuçlar değerlendirildiğinde müdahale grubunda yer alan kadınlarda perinatal sonuçlar değerlendirildiğinde; kadınların gebelik sürecinde hipoglisemi (p=0,035), hiperglisemi (p=0,026), vajinal mantar enfeksiyonu (p=0,034), hidroamniyos (p=0,047), GDM'nin kendine bebeğine zarar vermesine yönelik korku (p=0,040) ve makrozomik bebek doğurma oranlarının (p=0,022) kontrol grubuna göre istatistiksel açıdan daha az olduğu saptanmıştır. Uygulama sonrası açlık (p=0,772), 1. saat tokluk (p=0,586), 2. saat tokluk (p=0,158) kan glukoz düzeyleri açısından her iki grup arasında istatistiksel açıdan önemli bir fark olmadığı belirlenmiştir. Web tabanlı eğitim ve danışmanlık hizmetinin, kadınların bilgi düzeylerinin artırmasına katkı sağlaması, fiziksel aktivite düzeylerini yükseltmeye teşvik etmesi, diyete uyumlarını kolaylaştırması, kendilerini motive etmesi ve zamandan tasarruf sağlaması nedeniyle kadınların memnuniyetlerini artırdığı belirlenmiştir. Araştırmanın sonucunda hemşire tarafından verilen web tabanlı danışmanlık hizmetinin kadınlarda diyabet yönetimi ve öz bakım yeterliliklerini geliştirmede etkili olduğu belirlenmiştir. Bu nedenle hemşire tarafından verilen web tabanlı danışmanlık sisteminin sağlık bakım sitemine entegre edilmesi önerilmektedir. Anahtar Kelimeler: Web tabanlı danışmanlık; hemşirelik; gestasyonel diyabet; akıllı telefon; telefon temelli uygulam