Türkiye’deki Kurum Bakımında Büyümüş Bireylerin Psikolojik Dayanıklılık (Yılmazlık) Düzeylerinin İncelenmesi

TURGUT, Ayse Seyma. Investigating the Resilience Degrees of Individuals Who Grew in Institutional Care in Turkey, Master Thesis, Ankara, 2018. The aim of this research is to evaluate the resilience degree of care leavers. Gaining strength of care leavers in terms of psychosocial health and getting into the life out of institution may be possible by means of social support systems’ get functionality. Quantitative method was used in the research. The study sample consists of voluntary care leavers registered to Hayat Sende Association and the other care leavers that reached by way of these care leavers by using snowball sampling. To reveal the sociodemographic characteristics of care leavers Socipdemographic Form that prepared by the researcher and to reveal the resilience degree of care leavers The Resilience Scale for Adults were used as a data collecting tool in this study. Within the scope of the research, it has reached 107 care leavers and the datas collected from the participants were analyzed by a computer program called SPSS Statistics 20 (Statistical Package for the Social Sciences). According to variables percent values, avarage values and standard deviation value were identified. To identify whether there is significant distinction and relation among the variables or not, t and ANOVA tests were used. It was found that the resilience degree of care leavers vary according to the age of taken under care, the age of leaving care and the status of receiving help in the period of having difficulty.İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY i BİLDİRİM ii YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI iii ETİK BEYAN iv TEŞEKKÜR v ÖZET vi ABSTRACT vii İÇİNDEKİLER viii KISALTMALAR xiii TABLOLAR DİZİNİ xiv ŞEKİLLER DİZİNİ xvi GİRİŞ 1 1. KURAMSAL ÇERÇEVE 3 1.1. TÜRKİYE’DE KURUM BAKIMININ TARİHÇESİ 3 1.1.1. Islahhaneler 3 1.1.2. Darülaceze 4 1.1.3. Lakita Dairesi ve Irzahaneler 5 1.1.4. Çocuklar Ordusu Teşkilatı 6 1.1.5. Himaye-i Etfal Cemiyeti (Çocuk Esirgeme Kurumu) 7 1.1.6. Galata Çocukları Kurtarma Yurdu 8 1.1.7. İzmir Çocuk Kampları 9 1.1.8. Serseri ve Satıcı Çocuklar Projesi 9 1.2. KURUM BAKIMINA İLİŞKİN YASAL MEVZUAT 10 1.2.1. 2828 sayılı SHÇEK Kanunu 10 1.2.2. 633 sayılı KHK 11 1.2.3. 3413 sayılı Kanun 11 1.2.4. 5395 sayılı Kanun 12 1.2.5. Çocuk Yuvaları Yönetmeliği 12 1.2.6. Çocuk Evleri Çalışma Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmelik 13 1.2.7. Yetiştirme Yurtlarının Kuruluş Ve İşleyişine Dair Yönetmelik 13 1.3. KORUNMA GEREKSİNİMİ OLAN ÇOCUKLARA YÖNELİK TÜRKİYE’DE MEVCUT BAKIM MODELLERİ 14 1.3.1. Çocuk Yuvası 14 1.3.2. Yetiştirme Yurdu 15 1.3.3. Çocuk Evleri Sitesi (Sevgi Evleri) 15 1.3.4. Çocuk Evleri 15 1.3.5. Çocuk Destek Merkezi 15 1.3.6. Ayni Nakdi Yardım (Aile Yanında Destek) 16 1.3.7. Evlat Edindirme 16 1.3.8. Koruyucu Aile 17 1.4. KURUM BAKIMININ ÇOCUKLAR ÜZERİNDEKİ OLUMSUZ ETKİLERİ 18 1.4.1. Etiketlenme ve Dışlanma 18 1.4.2. Aile Ortamından Yoksunluk 20 1.4.3. Bağlanma Problemleri 20 1.4.4. Ayrılık Anksiyetesi 21 1.4.5. Bebeklik Depresyonu 21 1.4.6. Uyaran Eksikliğine Bağlı Bilişsel Yetersizlikler 22 1.5. KURAMSAL BAKIŞ 22 1.5.1. Bağlanma Kuramı 22 1.5.2. Nesne İlişkileri Kuramı 23 1.5.3. Psikodinamik Kuram 24 1.5.3.1. Psikoseksüel Gelişim Kuramı 24 1.5.3.2. Psikososyal Gelişim Kuramı 25 1.5.4. Kohut Kendilik Psikolojisi 25 1.6. PSİKOLOJİK DAYANIKLILIK 26 1.6.1. Psikolojik Dayanıklılığın (Yılmazlık) Tanımı 26 1.6.2. Psikolojik Dayanıklılığı Açıklayan Yaklaşımlar 27 1.6.3. Psikolojik Dayanıklılığı Etkileyen Faktörler 28 1.6.4. Psikolojik Dayanıklılık ile İlgili Yapılmış Olan Araştırmalar 38 1.6.5. Psikolojik Dayanıklılık ve Sosyal Hizmet 40 1.7. KURUM BAKIMINDAN AYRILANBİREYLER VE SOSYAL HİZMET 40 1.8. ARAŞTIRMANIN SORUNU 45 1.9. ARAŞTIRMANIN AMACI 45 1.10. ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ 46 1.11. ARAŞTIRMANIN VARSAYIMLARI 47 1.12. ARAŞTIRMANIN SINIRLILIKLARI 47 1.13. TANIMLAR 48 2. ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ 49 2.1. ARAŞTIRMANIN MODELİ 49 2.2. EVREN VE ÇALIŞMA GRUBU 49 2.3. VERİ TOPLAMA TEKNİĞİ 50 2.4. VERİ TOPLAMA ARAÇLARI 51 2.4.1. Sosyo Demografik Bilgi Formu 51 2.4.2. Kurum Bakımına ve Kurum Sonrası Yaşanan Sorunlara İlişkin Bilgi Formu 51 2.4.3. Yetişkinler İçin Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği 52 2.5. VERİLERİN ÇÖZÜMLENMESİ VE YORUMLANMASI 53 2.7. SÜRE VE OLANAKLAR 54 3. BULGULAR 55 3.1. KURUM BAKIMINDAN AYRILANBİREYLERİN SOSYO-DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİNE İLİŞKİN BULGULAR 55 3.2. KURUM BAKIMINDAN AYRILANBİREYLERİN KURUM BAKIMINA VE KURUM BAKIMI SONRASINDA YAŞADIĞI SORUNLARA İLİŞKİN BULGULAR 61 3.3. KURUM BAKIMINDAN AYRILMIŞ BİREYLERİN KURUM BAKIMI SONRASI YAŞANILAN SORUNLAR İLE CİNSİYET, KURUM BAKIMINDAN AYRILMA YAŞI, KURUM BAKIMINA ALINMA YAŞI, ÇALIŞMA DURUMU VE GELİR DURUMU ARASINDAKİ İLİŞKİYE DAİR BULGULAR 72 3.4. KURUM BAKIMINDAN AYRILAN BİREYLERİN PSİKOLOJİK DAYANIKLILIK DÜZEYİNE İLİŞKİN BULGULAR 78 3.4.1. Kurum Bakımından Ayrılan Bireylerin Kurum Bakımına Ve Kurum Sonrası Yaşanan Sorunlara İlişkin Bulguları İle Psikolojik Dayanıklılık Düzeyi Arasındaki İlişkiye Dair Bulgular 79 4. SONUÇ VE ÖNERİLER 95 4.1. SONUÇ 95 4.1.1. Kurum bakımından ayrılan bireylerin Sosyo-demografik Özellikleri 95 4.1.2. Kurum Bakımı ve Kurum Sonrası Yaşanan Sorunlar 96 4.1.3. Kurum Bakımından Ayrılmış Bireylerin Kurum Bakımı Sonrası Yaşanılan Sorunlar İle Cinsiyet, Kurum Bakımından Ayrılma Yaşı, Kurum Bakımına Alınma Yaşı, Çalışma Durumu Ve Gelir Durumu Arasındaki İlişkiye Dair Bulgular 97 4.1.4. Kurum bakımından ayrılan bireylerin Psikolojik Dayanıklılık Düzeyi 98 4.2. ÖNERİLER 99 KAYNAKÇA 104 EKLER 113 EK-1 Sosyo-Demografik Form 113 EK-2 Kurum Bakımına ve Kurum Sonrası Yaşanan Sorunlara İlişkin Bilgi Formu 116 EK-3 Yetişkinler İçin Yılmazlık Ölçeği 118 EK-4 İzin Yazısı 123 ÖZGEÇMİŞ 126TURGUT, Ayşe Şeyma. Türkiye’deki Kurum Bakımında Büyümüş Bireylerin Psikolojik Dayanıklılık (Yılmazlık) Düzeylerinin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2018. Bu araştırmanın amacı kurum bakımından ayrılan bireylerin psikolojik dayanıklılık düzeylerinin değerlendirilmesidir. Kurum bakımından ayrılan bireylerin psikososyal sağlık yönünden güçlenmesi ve kurum dışındaki hayata uyum sağlayabilmesi, sosyal destek sistemlerinin işlevsellik kazanması ile mümkün olabilir. Araştırmada nicel araştırma tasarımı kullanılmıştır. Araştırma örneklemi, Hayat Sende Derneği’ne kayıtlı, çalışmaya katılım için gönüllü kurum bakımından ayrılan bireylerden ve bu bireyler aracılığıyla kartopu örnekleme yöntemi ile ulaşılan kurum bakımından ayrılan diğer bireylerden oluşmaktadır. Kurum bakımından ayrılan bireylerin sosyo-demografik özelliklerini ortaya koymak için araştırmacı tarafından hazırlanan Sosyo-demografik form, psikolojik dayanıklılık düzeyini ortaya koymak için Yetişkinler İçin Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği bu çalışmada veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Araştırma kapsamında kurum bakımından ayrılan 107 bireye ulaşılmış ve katılımcılardan toplanan veriler SPSS Statistics 23 (Statistical Package for the Social Sciences) adlı bilgisayar programı ile analiz edilmiştir. Analizlerde sayısal değişkenler için tanımlayıcı istatistikler (ortalama, standart sapma, minimum, maksimum), kategorik değişkenler için ise sıklık dağılımları (sayı, yüzde) verilmiştir. Değişkenler arasındaki ilişki ve anlamlı bir farklılık olup olmadığının belirlenmesi için t ve ANOVA testleri kullanılmıştır. Kurum bakımından ayrılan bireylerin psikolojik dayanıklılık düzeylerinin, kurum bakımına alınma yaşına, kurum bakımından ayrılma yaşına ve sorun yaşadığı dönemde yardım görme durumuna göre farklılık gösterdiği saptanmıştır