Almanya'da Çocukları Koruma Altına Alınan Göçmen Ailelere Yönelik Koruma Hizmetlerinin İncelenmesi

The Turkish labour migration to Germany that started from 1960s has brought about various problems. Child protection services towards Turkish immigrant families whose children have been taken into care is amongst these problems that has constantly been on the agenda in the recent years yet not researched holistically so far. The primary objective of this research is to set out the experiences of immigrant families, whose children have been taken into care, in their own language. The study strives to understand and make sense of the child protection practices towards Turkish immigrant families whose children have been taken into care by German Youth Welfare Services and the problems they experienced during this process. As part of the sub-objectives of this study, the topics of the child’s well-being being put at risk, the position of Germany in international child protection, the attitudes of Turkish immigrant families towards Youth Welfare Services and culturally-sensitive social work practice are discussed. Qualitative research method was chosen to set out the experiences of the families who came into contact with child protection services before, during and after their children were taken into care. As part of this, in-depth interviews were carried out with 17 Turkish immigrant families whose children had been taken into care and 9 expert who work in the field of child protection. The study found that Youth Welfare Services represent “fear and distrust” in the eyes of Turkish immigrant families. It also found that the families felt that Youth Welfare Services were introduced to children from early ages and that they were intervening in family’s private sphere. One of the most significant problems that was experienced between families and their children before they were taken into care was found to be the clash of tradition and modernity in terms of differing lifestyles and values. The absence of a systematically culturally sensitive social work practice came out in the interviews both with the families and experts although there is work undertaken in the field of multicultural social work in Germany. Immigrant families feel they are not understood by child protection workers, their culture or values are not respected and they are judged by child protection workers. Additionally, families feel their children’s cultural needs, i.e. religion, language are not taken into consideration and thus, their children’s care experience is having negative impacts on their children’s identity needs, i.e. language, lifestyles and culture. One of the most dramatic findings of the study was that families liken the experience of their children being takein to care to death. Families describe their children’s abrupt accomodation without their knowledge and their subsequent inability to reach them as something beyond death. This reserach, which is the first research that has examined child protection services towards Turkish immigrant families, is providing a snapshot of experiences of Turkish immigrant families whose children have been taken into care rather than claiming an understanding of the full picture. As such, there is need for more research in order to better understand the child protection practices towards immigrant families and how these impact on ethnic communities in order to pave the way for a service delivery that is child and family oriented rather than procedure driven. In this context, it is felt that there is research gaps in experiences of Turkish children who are in foster care or in children homes or who have left care and these areas would be useful for the future research to focus on.İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY i BİLDİRİM ii YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI iii ETİK BEYAN iv TEŞEKKÜR v ÖZET vii ABSTRACT ix İÇİNDEKİLER xi ŞEKİLLER LİSTESİ xv TABLOLAR LİSTESİ xvi GİRİŞ 1 1. BÖLÜM: ARAŞTIRMA BİLGİLERİ 3 1.1. ARAŞTIRMANIN SORUNU 3 1.2. ARAŞTIRMANIN AMACI 5 1.3. ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ 6 1.4. ARAŞTIRMANIN TANIMLARI 7 2. BÖLÜM: KURAMSAL ÇERÇEVE 9 2.1. ALMANYA’DA ÇOCUK KORUMANIN TARİHSEL GELİŞİMİ 10 2.1.1. Nazi Dönemi Çocuk Koruma Politikaları 11 2.1.2. Demokratik Alman Cumhuriyeti Dönemi 13 2.2. ALMANYA’DA ÇOCUK SELAMETİ KAVRAMININ TARİHSEL GELİŞİMİ 15 2.2.1. Çocuk Selametinin Tehlikede Olması 22 2.3. KORUNMAYA MUHTAÇ ÇOCUKLARA HİZMET SUNMA BİÇİMİ VE HİZMET YÜKLENİCİLERİ 25 2.3.1. Korunmaya Muhtaç Çocuklara Hizmet Sunma Biçimi 26 2.3.2. Hizmet Yüklenicileri 26 2.3.2.1. Kamu Kapsamında Yer Alan Yükleniciler 27 2.3.2.2. Sivil Toplum Kapsamında Yer Alan Yükleniciler 27 2.4. GENÇLİK DAİRELERİ 28 2.4.1. Koruma Altına Alma 30 2.5. ÇOCUK KORUMADAKİ YAKLAŞIMLAR 35 2.6. ULUSLARARASI ÇOCUK KORUMADA ALMANYA’NIN YERİ 42 2.7. ALMANYA’DA GÖÇMENLERE YÖNELİK MEVZUAT VE UYGULAMALAR 49 2.8. ÇOCUKLARI KORUMA ALTINA ALINAN GÖÇMEN AİLELERE YÖNELİK KORUMA HİZMETLERİ 53 2.9. KÜLTÜRE DUYARLI SOSYAL HİZMET UYGULAMASI 58 3. BÖLÜM: ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ 65 3.1. VERİLERİN TOPLANMASI VE ANALİZİ 68 3.1.1. Özneler 68 3.1.1.1. Özneleri Tanıtıcı Bilgiler 68 3.1.2. Araştırmanın Yapıldığı Yer ve Uygulama Süreci 74 3.1.3. Veri Toplama Süreci 76 3.1.3.1. Derinlemesine Görüşme 76 3.1.4. Verilerin Analizi … 79 3.2. ETİK HASSASİYETLER 81 3.3. SÜRE VE MALİYET 81 4. BÖLÜM: BULGULAR VE ANALİZ 82 4.1. ALMAN ÇOCUK KORUMA SİSTEMİ 83 4.1.1. Çocuk Tanımı 83 4.1.2. Çocuk Selametinin Tehlikede Olması 86 4.1.3. Çocuk Koruma Görevlilerinin İkilemi 92 4.1.4. Gençlik Dairelerine Yönelik Göçmen Algısı 95 4.1.5. Çocukların “Kafasına Girme”: Ailenin Denetlenmesi 103 4.2. KORUMA ALTINA ALINMA ÖNCESİ SUNULAN HİZMETLER VE KARŞILAŞILAN SORUNLAR 107 4.2.1. Aile İlişkileri ve Kültürel Farklılıklar 111 4.3. KORUMA ALTINA ALINMA SÜRECİ VE YAŞANAN SORUNLAR 117 4.3.1. Çocukların ve Ailelerin Görüşlerine Başvurma 126 4.3.2. Yüklenici Kurumlar ve Göçmen Ailelerin Çocuklarının Faydalandıkları Hizmet Modelleri 129 4.3.3. Çocukların Haksız Yere Ailelerinden Koparılması ve Kendi Kültürlerinden Farklı Ailelerin Yanına Yerleştirilmesi Söylemi 131 4.3.4. Ailelerin Karşılaştığı Güçlükler 136 4.3.5. Ailelerin, Gençlik Dairesi Görevlilerinin Bireysel Yaklaşım ve Tutumlarına İlişkin Düşünceleri 139 4.3.6. Göçmen Olmanın Çocukların Koruma Altına Alınmasına Yönelik Etkileri 142 4.3.7. Kültüre Duyarlı Sosyal Hizmet Sunumu 145 4.3.8. Ailelerin Hakları, Bilinç Düzeyleri ve Başvuru Yöntemleri 153 4.4. KORUMA ALTINA ALINMA SÜRECİNİN ÇOCUK VE AİLE ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ 160 4.4.1. Koruma Altına Alınma Sürecinin Çocuklar Üzerindeki Etkileri 163 4.4.2. Koruma Altına Alınma Sürecinin Aile Üzerindeki Etkileri 168 4.4.3. Mahalle Baskısı/Damgalanma 172 5. BÖLÜM: SONUÇ VE ÖNERİLER 175 5.1. KÜLTÜRE DUYARLI SOSYAL HİZMET 181 5.2. ÇOCUK POLİTİKASINA YÖNELİK ÇIKARIMLAR 182 5.3. ÖNERİLER 183 5.4. ARAŞTIRMANIN METODOLOJİK KATKISI 185 KAYNAKÇA 187 EK 1. Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu (Aileler) 198 EK 2. Yarı Yapılandırılmış Görüşme Formu (Uzmanlar) 200 EK 3. Aydınlatılmış Onam Formu 201 EK 4. Orijinallik Raporu 203 EK 5. Etik Kurul Değerlendirme Raporu 205 EK 6. Örnek Derinlemesine Görüşme 2061960’lı yıllardan itibaren Almanya’ya başlayan işçi göçü, çeşitli sorunları beraberinde getirmiştir. Bu sorunlar arasında yer alan ve son yıllarda sürekli gündemde olan çocukları koruma altına alınan Türkiyeli göçmen ailelere yönelik koruma hizmetlerini, bilimsel olarak ele alan bütüncül bir çalışmaya rastlanılmamıştır. Bu araştırmanın temel amacı, çocukları koruma altına alınan göçmen ailelerinin çocuk koruma sistemleri ile olan deneyimlerini, onların diliyle ortaya koymaktır. Araştırma, literatür okuması ile birlikte çocukları Gençlik daireleri tarafından koruma altına alınan göçmen ailelere sunulan hizmetleri ve yaşanılan sorunları anlamaya ve anlamlandırmaya çalışmaktadır. Araştırmanın alt amaçları bağlamında; çocuk selametinin tehlikede olması, uluslararası çocuk korumada Almanya’nın yeri, göçmen ailelerin Gençlik dairelerine yönelik bakış açıları ve kültüre duyarlı sosyal hizmet sunumu ele alınmıştır. Çocuk koruma sistemleri ile muhatap olan göçmen ailelerin koruma altına alınma öncesi, süreci ve sonrasında neler yaşadıklarını ortaya koymak için niteliksel araştırma yöntemi seçilmiştir. Bu kapsamda, Almanya’da çocukları koruma altına alınan 17 göçmen aile ve çocuk koruma alanında çalışan 9 uzman ile derinlemesine yüz yüze görüşmeler yapılmıştır. Araştırma bulgularına bakıldığında, geniş bir sosyal hizmet ağına sahip olmasına rağmen Gençlik daireleri, göçmenlerin gözünde “korku ve güvensizliği” temsil etmektedir. Göçmen aileler, küçük yaşlardan itibaren Gençlik dairelerinin çocuklar için tanıtıldığını, teşvik edildiğini ve ailenin özel alanına müdahale edildiğine inanmaktadır. Diğer taraftan, koruma altına alınma öncesi, aileler ve çocuklar arasında yaşanan en büyük sorunlardan birinin gelenek ve modernlik çatışması olduğu söylenebilir. Aileler ve çocukları arasında yaşam tarzı ve değerler anlamında çatışma yaşanmaktadır. Aileler ve uzmanlarla yapılan görüşmelerde, Almanya’da çok kültürlü sosyal hizmet konusunda çalışmalar bulunmakla birlikte sistemli bir hizmet sunumunun olmadığı dile getirilmiştir. Öte yandan, göçmen aileler çocuk koruma çalışanları tarafından anlaşılmadıklarını, kültür ve değerlerinin saygı görmediğini ve yargılandıklarını düşünmektedir. Aileler dil, kültür ve inançlarının hizmet seçiminde dikkate alınmadığını ve koruma altına alınma sürecinin çocuklarının dil, kültür ve yaşam biçimleri üzerinde olumsuz değişimlere yol açtığını söylemiştir. Araştırmanın en dramatik bulgularından biri de, koruma altına alınma sürecinin göçmen aileler tarafından ölüm ve kayıp olarak değerlendirilmesidir. Aileler, çocuklarının kendilerinden habersiz olarak koruma altına alınmasını ve bu süreçte çocuklarına ulaşamamayı “ölüm ötesi” olarak algılamaktadır. Almanya’daki Türkiyeli göçmen ailelere yönelik çocuk koruma hizmetlerinin ilk defa incelendiği bu araştırma, resmin bütünü anlamında bir iddiada bulunmaktan çok yaşanan deneyimler anlamında bir kesit sunmaktadır. Göçmen ailelere yönelik koruma hizmetlerinin daha iyi anlaşılması ve görünür kılınması için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır. Bu anlamda yeni araştırmaların, ailelerin yanı sıra aile odaklı ve kuruluş bakımı hizmetlerinden faydalanan çocukların ve çocuk koruma sistemlerinden ayrılan gençlerin deneyimlerine odaklanması gerektiği düşünülmektedir