Millî Görüş Hareketinde Din-Devlet İlişkisi ve Laiklik Algısı

This study maintainss that National Outlook Movement’s religious discourse on foreign policy, education, economy and women’s issues played an active role in the de-privatization and visibility of religion in the public sphare. Turkey’s secularisation process dates back to the 17th century and continued in the aftermath of the declaration of the Republic (1923). The secularising policies implemented with the establishment of the Republic became a focal point of the discussions on religion-state ralations. The concept of laicity in Turkey, which was formed as a result of secularisation policies, was conceived differently from the European understanding of secularism and laicity. The National Outlook parties proposed policies that criticised Turkey’s secularism policies. Jose Casanova put forward a unique theoretical approach about the de-privatization and visibility of religion in the public sphare. This thesis mainly focuses on National Outlook Movement’s understanding of secularization based on religion-state relations developed in Europe from Casanova’s point of view. This research concludes that the National Outlook Movement’s religious discourses caused religion to become effective in public sphare.İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY i YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI ii ETİK BEYAN iii TEŞEKKÜR iv ÖZET v ABSTRACT vi GİRİŞ 1 1. BÖLÜM: BATI’DA DİN-DEVLET İLİŞKİSİ VE SEKÜLERİSM 14 1.1. BATI’DA DİN-DEVLET İLİŞKİSİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ 15 1.1.1. Hz. İsa’dan Roma’nın Hristiyanlığı Kabulüne 15 1.1.2. Roma’nın İkiye Ayrılmasından Kilise Ayrışmasına 18 1.1.3. Kilise-Devlet Çatışması 19 1.1.4. Protestan Düşünce ve Reformasyon 21 1.1.5. Dine Araçsal Yaklaşımlar 23 1.1.6. Ayrılıkçı Yaklaşımda Din-Devlet İlişkisi 26 1.1.7. Din Karşıtı Yaklaşım 28 1.2. SEKÜLERLEŞME: TEMEL YAKLAŞIMLAR VE KAVRAMLAR 32 1.2.1. Sekülerleşmeyi Tanımlamak: Kavramsal Analiz 33 1.2.2. Sekülerleşme Modelleri 39 1.2.3. Sekülerleşme Unsurları ve Kuramcıları 44 1.2.4. Sekülerizm ve Demokrasi İlişkisi 59 1.2.5. Sekülerizm- Laiklik Ayrımı 64 2. BÖLÜM: İSLÂM DEVLET GELENEĞİNDE VE TÜRKİYE’DE DİN-DEVLET İLİŞKİSİ 69 2.1. İSLAM DEVLET GELENEĞİNDE DİN-DEVLET İLİŞKİSİNİN TARİHSEL SERÜVENİ 70 2.1.1. İslâmîyet’in İlk Dönemi: Dünyevî ve Uhreviliğin Bütünlüğü 70 2.1.2. Dört Halife Dönemi 73 2.1.3. Halife Sultanlar Dönemi: Emevi ve Abbasiler 74 2.1.4. Selçuklu Devletinde Din-Devlet İlişkisi 76 2.1.5. Osmanlı Klasik Döneminde Din-Devlet İlişkisi 78 2.1.6. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Osmanlı 84 2.1.7. II. Meşrutiyet: 1908-1918 Jön Türkler Dönemi 87 2.1.8. Millî Mücadele Dönemi 1918-1923 89 2.2. CUMHURİYET DÖNEMİ: DİNİN DENETLENMESİ VE DEVLETTEN DIŞLANMASI 92 2.2.1. Tek Parti Dönemi: Devletin Din Üzerinde Kontrolünün Artması 93 2.2.2. Çok Partili Sisteme Geçiş 103 2.2.3. Demokrat Parti İktidarı: 1950-1960 105 2.2.4. 27 Mayıs Darbesi: Vesayet Döneminde Laiklik Politikaları 107 2.2.5. Koalisyonlar Dönemi: 1971-1980 110 2.2.6. 1980 Sonrası Dönem 112 2.2.7. Türkiye’de Laiklik Algısının Farklı Biçimleri 117 3. BÖLÜM: DİN-DEVLET İLİŞKİSİ EKSENİNDE MİLLİ GÖRÜŞ HAREKETİ 126 3.1. MGH’NİN TARİHSEL ARKAPLANI 127 3.1.1. Erbakan’ın Siyasî Hayatı ve Liderliği 130 3.1.2. MGH’nin Örgütsel Yapısı 143 3.1.3. MGH’nin İdeolojisi 146 3.1.4. MGH ve Demokrasi 154 3.2. MGH VE LAİKLİK YAKLAŞIMI 161 3.2.1. MGH’nin Fikir Öncülerinin Laiklik ve Din-Devlet İlişkisine Yönelik Yaklaşımları 162 3.3. MİLLÎ GÖRÜŞ’ÜN DIŞ POLİTİKA YAKLAŞIMINDA İSLÂM VURGUSU 183 3.3.1. MGH’nin Dünya Görüşünde Batı Olgusu 185 3.3.2. MGH’nin Batılı Güçlere ve Kurumlara Tavrı 187 3.3.3. MGH’nin Dış Politikasında İslâm Dünyasının Merkezî Konumu 194 3.4. MİLLÎ GÖRÜŞ’ÜN EĞİTİM YAKLAŞIMINDA İSLÂM VURGUSU 200 3.5. MGH’NİN DİYANET İŞLERİ BAŞKANLIĞI’NA YAKLAŞIMI 208 3.6. MİLLÎ GÖRÜŞ’ÜN EKONOMİ POLİTİKALARINDA İSLÂM VURGUSU 213 3.6.1. Maddî ve Manevî Kalkınma 217 3.6.2. Adil Ekonomik Düzen 220 3.7. MİLLÎ GÖRÜŞ’ÜN KADIN VE AİLE KONULARINDA İSLÂM VURGUSU 224 DEĞERLENDİRME VE SONUÇ 237 KANAKÇA 252 EK-1. ORİJİNALLİK RAPORU 269 EK-2. ETİK KURUL İZİN MUAFİYET FORMU 270Bu tezde, Millî Görüş Hareketi’nin dış politika, ekonomi, eğitim ve kadın konularındaki dinî söyleminin Türkiye’de dinin gayri-hususileşmesinde ve yeniden kamusal alanda görünür olmasında etkin rol oynadığı iddia edilmiştir. Türkiye’nin sekülerleşme süreci on yedinci yüzyılda başlamış ve cumhuriyetin kuruluşuyla (1923) hız kazanmıştır. Cumhuriyetle birlikte uygulanagelen laiklik politikaları Türkiye’de din-devlet ilişkisi tartışmalarının odağını oluşturmuştur. Türkiye’de uygulanan sekülerleşme politikaları sonucunda gelişen laiklik anlayışı Avrupa’da gelişen sekülerleşme ve laiklik yaklaşmlarından farklı bir biçimde şekillenmiştir. Millî Görüş partileri temelde Türkiye’de gelişen laiklik politikalarını eleştiren politikalar geliştirmiştir. Jose Casanova dinin gayri-hususileşmesi ve yeniden kamusal alana dönüşü konusunda özgün bir teorik yaklaşım geliştirmiştir. Bu tez de Casanova’nın bakış açısından hareketle temelde Avrupa’da gelişen farklı din-devlet ilişkilerine referansla Millî Görüş Hareketi’nin laiklik anlayışını odak noktası almaktadır. Bu tez Millî Görüş partilerinin dini söylemlerinin dinin kamusal alanda etkinlik kazanmasına yol açtığını tespit etmiştir