Türkiye’de Sağlık Hizmetleri Kullanımının Belirleyenleri: Bir Mikro Veri Analizi

ABSTRACT AREFNYA, Niloufar. “The Determinants of Health Care Utilization in Turkey: A Micro Data Analysis”, PhD. Dissertation, Ankara 2018. Health expenses have an important burden on countries' budget. Therefore offering these services with widespread, low cost and preventive methods is among the economic goals of many countries. From the economic point of view, this subject can be evaluated as demand based. Regarding to economic literature, although this subject has been investigated in detail in many countries, there is no extensive study about Turkey’s healthcare use. To investigate this issue, ‘’Health Surveys’’ TUİK for 2008, 2010, 2012 and 2014 years have been used. This research has been developed considering the “Anderson’s Behavioral Model” (1968). Regarding to the model to estimate healthcare demand (Primary healthcare, outpatient, inpatient healthcare services and teeth services) “Logit” and Negative Binomial” statistical models have been applied. The findings of the analysis and modelling show that the most important factor influencing healthcare services is the need factor. Moreover, enabling and predisposing factors are the second and third factors which effect the healthcare demand. Furthermore, according to the results, the rate of utilization of healthcate services in individuals vary according to age, gender, marital status, region of residence, education level, health insurance status, employment status, income level, health status and physical discomfort factors. Key Words Health Economy, Healthcare Demand, Logit Model, Negative Binomial Model, Behavioral Model.1. BÖLÜM: SAĞLIK, SAĞLIK EKONOMİSİ VE SAĞLIK HİZMETLERİNE KAVRAMSAL YAKLAŞIM 2. BÖLÜM: LİTERATÜR ÖZETİ 3. BÖLÜM: VERİ VE YÖNTEM 4. BÖLÜM: VERİ ANALİZİ VE BULGULAR 5. BÖLÜM: SONUÇ VE DEĞERLENDİRMEÖZET AREFNYA, Niloufar. “Türkiye’de Sağlık Hizmetleri Kullanımının Belirleyenleri: Bir Mikro Veri Analizi”, Doktora Tezi, Ankara 2018. Günümüzde sağlık harcamaları ülkelerin bütçesinde önemli bir yük oluşturmaktadır. Bu nedenle söz konusu hizmetlerin yaygın, düşük maliyet ve önleyici yöntemlerle birlikte sunulması birçok ülkenin hedeflerinin arasındadır. Bu problem, ekonomik yönüyle ele alındığında mikroekonomi çerçevesinde bir talep problemidir. Sağlık ekonomisi literatüründe sağlık hizmetleri kullanımını analiz eden detaylı çalışmalar yapılmıştır. Türkiye’de ise sağlık hizmetleri talebi üzerinde çok az sayıda çalışma bulunmaktadır. Bu probleme yönelik politika önermeleri yapmak için bu tez çalışmasında sağlık hizmetleri kullanımını etkileyen faktörler TÜİK’ ten elde edilen 2008, 2010, 2012 ve 2014 yıllarına ait ‘’ Sağlık Araştırması’’ anketleri ile araştırılmaktadır. İlgili çalışma Andersen’in Davranışsal Modeli (1968) çerçevesinde bireylerin sağlık hizmetleri talebini (birinci basamak, ayakta ve yatakta tedavi hizmetleri ve diş hizmetleri) Logit ve Negatif Binomial modelleri ile tahmin etmektedir. Elde edilen bulgular, ihtiyaç faktörünün sağlık hizmetleri kullanımını etkileyen en önemli değişken olduğunu göstermektedir. Diğer yandan, kolaylaştırıcı ve eğilim faktörleri sırasıyla ikinci ve üçüncü derecede sağlık hizmetleri talebini etkileyen faktörlerdir. Ayrıca sonuçlara göre, bireylerde sağlık hizmeti kullanım olasılığı, yaş, cinsiyet, medeni durum, ikamet bölgesi, eğitim düzeyi, sağlık sigortası durumu, çalışma durumu, gelir düzeyi, sağlık durumu ve fiziksel rahatsızlık oranı faktörlerine göre değişmektedir. Anahtar Sözcükler Sağlık ekonomisi, Sağlık hizmetleri talebi, Logit model, Negatif Binomial model, Davranışsal model