Kanser Tanılı ve Sağlıklı Ergen Çocuğu Olan Annelere Uygulanan Psikoeğitimin Ebeveyn Rolüne İlişkin Kendilik Algısı, Stresle Başa Çıkma ve Ruhsal Belirtiler Üzerine Etkisi

The aim of this study was to determine the effecs of a psychoeducation program on mothers of children diagnosed with cancer. The research was conducted in two stages using qualitative and quantitative methods. Healthy adolescent siblings and mothers of the patients who were being treated in the pediatric hematology-oncology clinics of two university hospitals in Ankara constituted the sample of the study. In the first stage, 18 of these siblings’ experiences related to the cancer process were determined through in-depth interviews. A psycho-educational intervention program for mothers developed in light of the themes obtained from these interviews and the literature. The second stage of the study was the interventional study with pre-test, post-test and control group in which this psycho-educational program was applied. The program was completed with 15 mothers in both groups. The efficacy of the program was assessed by the Self-Perception of Parenthood Scale, Coping with Stress Scale and Brief Symptom Inventory (BSI). SPSS was used to analyze the quantitative data. Mean, standard deviation, frequency and percentage were used for descriptive statistical calculations, and Friedman and Wilcoxon tests were used for the analysis of experimental stage data. Concept and thematic analysis were used in qualitative data. At the end of the study, it was determined that the experiences of the siblings was united under four categories: First encounter with the illness, changes in their lives, coping and adaptation efforts, expectations. After the intervention, it was observed that mothers’ all subscale scores and total scale scores of the BSI were decreased, and the scores were lower than the pre-intervention scores even in the follow-up measurements but, these were not statistically significant. Changes in somatization, hostility subscale and total scale scores of the mothers in the experimental group was statistically significant (p<.05). According to these results; it is recommended to plan and conduct individual and/or group interventions (in cooperation with health professionals) to protect the healthy siblings and parents of childhood cancer patients from psychosocial risks and empower them mentally.Bu çalışma, en az bir sağlıklı adölesan çocuğu daha bulunan kanser hastası çocukların annelerine yönelik psikoeğitim programının etkinliğini değerlendirmek amacıyla yapılmıştır. Araştırma, iki aşamada nitel ve nicel yöntemler kullanılarak yürütülmüştür. Ankara’da bulunan iki üniversite hastanesinin pediatrik hematoloji-onkoloji kliniklerinde tedavi görmekte olan hastaların sağlıklı ergen kardeşleri ile anneleri örneklemi oluşturmuştur. İlk aşamada, 18 sağlıklı ergen kardeş ile derinlemesine görüşmeler yapılmış, kanser sürecine ilişkin deneyimleri belirlenmiştir. Bu görüşmelerden çıkan temalar ve literatür bilgisi ışığında annelere yönelik psikoeğitsel bir müdahale programı geliştirilmiştir. Araştırmanın ikinci aşaması, bu müdahale programının uygulandığı, ön test-son test izleme desenli ve kontrol gruplu müdahale çalışmasıdır. Müdahale programı deney ve kontrol gruplarında 15’er anne ile tamamlanmıştır. Programın etkinliği Ebeveyn Rolüne İlişkin Kendilik Algısı Ölçeği, Stresle Başa Çıkma Ölçeği ve Kısa Semptom Envanteri (KSE) ile değerlendirilmiştir. Nicel verilerin analizinde SPSS kullanılmıştır. Tanımlayıcı istatistiksel hesaplamalarda ortalama, standart sapma, sıklık ve yüzdelik, müdahale verilerinin analizinde ise Friedman ve Wilcoxon testleri kullanılmıştır. Nitel verilerde içerik ve kavram analizi kullanılmıştır. Araştırma sonunda; sağlıklı ergen kardeşlerin deneyimlerinin kardeşin hastalığı ile ilk karşılaşma, hayatlarında meydana gelen değişimler, baş etme ve uyum çabaları, beklentiler şeklinde adlandırılan dört kategori altında birleştiği görülmüştür. Müdahale sonrası annelerin KSE’nin tüm alt boyut puanlarında ve toplam ölçek puanlarında azalma olduğu, izlem ölçümlerinde annelerin puanlarının müdahale öncesi puanlarından düşük olduğu görülmüştür ancak, istatistiksel açıdan anlamlı bulunmamıştır. Müdahale grubunda yer alan annelerin somatizasyon, hostilite alt ölçek puanlarında ve toplam ölçek puanlarında ön test-son test ölçümlerinde meydana gelen azalma istatistiksel açıdan anlamlı bulunmuştur (p<.05). Bu sonuçlar doğrultusunda; sağlık profesyonelleriyle iş birliği yapılarak ülkemizde çocukluk çağı kanser hastalarının sağlıklı kardeşlerini ve ebeveynlerini psikososyal risklerden koruyucu ve onları ruhsal anlamda güçlendirici bireysel ve/veya grup müdahalelerin planlanması ve yürütülmesi önerilmektedir