Genç Yetişkin ve Sağlıklı Yaşlıların Altı Temel Duyguyu Tanıma Farklılıkları ve Bu Duygu Durumlarında Oluşturulan Bağlamın Örtük Bellek Üzerindeki Etkisi

The main objective of this research is to compare the six basic facial emotional (Anger, Sadness, Fear, Disgust, Surprise and Happiness) expressions in terms of recognition performances of young and healthy elder participants and to investigate the effect of the emotional context created by basic emotions on their implicit memory performances. The research was conducted with 80 young volunteer participants (52 female, 28 male) between 18-25 years old ( =20.86, SD =1.28), and 41 healthy elder volunteer participants (19 female, 21 male) between 65-80 years old ( =69.51, SD =3.44). Young group was composed of university undergraduate students in Hacettepe University and healthy elder group was community-dwelling participants. This study consisted of two phases: encoding and testing. In the encoding phase, participants were conducted two-stage emotion matching task consisting of picture matching and category matching. Also, neutral words were presented with the target face during encoding phase. In the testing phase, participants were conducted Word-Stem Completion Task and Dot-Clearing Task in order to measure their implicit memory performances. The mean accuracy and reaction time were analyzed with 2(Group: Young and Healthy Elder) x 2(Emotion Matching: Picture Matching and Category Matching) x 7(Emotion: Anger, Sadness, Fear, Disgust, Surprise, Happiness and Neutral) Mixed ANOVA in the encoding phase and 2(Group: Young and Healthy Elder) x 7(Emotion: Anger, Sadness, Fear, Disgust, Surprise, Happiness and Neutral) in the testing phase. Results indicated that healthy elder participants showed poorer performance than young participants in terms of both accuracy and reaction time in the emotion matching task. Healthy elders matched happiness, surprise and disgust emotions more accurately with respect to fear, anger and sadness emotions in terms of accuracy. However, they gave the fastest reaction times for fear and longest reaction times for netural condition. Young participants showed better performance for happiness compared to anger and fear in terms of both the accuracy and the reaction time. Priming was shown both in the young and in the healthy elders’ Word Stem Completion Task and Dot Clearing Task performances. However, there was no statistically significant effect of the emotional context on the implicit memory.İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY i BİLDİRİM ii YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI iii ETİK BEYAN iv TEŞEKKÜR v ÖZET vi ABSTRACT viii İÇİNDEKİLER x TABLOLAR DİZİNİ xiii ŞEKİLLER DİZİNİ xvi EKLER DİZİNİ xviii 1. BÖLÜM 1 GİRİŞ 1 1.1.Duygu, Duygusal Yüz İfadelerini Tanıma Ve Önemi 1 1.2.Duygusal Yüz İfadelerini Tanıma Ve Yaşa Bağlı Değişim 4 1.3.Örtük Bellek Ve Yaşa Bağlı Değişim 8 1.4.Örtük Bellek Ve Uyarıcının Duygusal Boyutu 11 1.5.Amaç Ve Hipotezler 16 2. BÖLÜM 18 YÖNTEM 18 2.1. Katılımcılar 18 2.2. Veri Toplama Araçları 19 2.2.1. Demografik Bilgi Formu 20 2.2.2. Montreal Bilişsel Değerlendirme Ölçeği (MOBİD) 20 2.2.3. İşlevsel Faaliyetler Anketi (İFA) 21 2.2.4. Benton Yüz Tanıma Testi (BTT) 21 2.2.5. Geriatrik Depresyon Ölçeği (GDÖ) 22 2.2.6. Beck Depresyon Envanteri (BDE) 22 2.2.7. Yüz Fotoğrafları Bataryası 23 2.2.8. Bilgisayar Uygulamalı Görevler 23 2.2.8.1. Duygu Eşleme Görevi 23 2.2.8.2. Kelime Kökü Tamamlama Görevi (KKTG) 24 2.2.8.3. Noktalarla Örtülmüş Algısal Tanıma Görevi (NÖATG) 25 2.3. Deneysel Desen 25 2.4. İşlem 27 3.BÖLÜM 33 BULGULAR 33 3.1. Çalışmanın Kodlama Aşamasına İlişkin Bulgular 35 3.1.1. Çalışmanın Kodlama Aşamasında Elde Edilen Verilerin Parametrik Testlere Uygunluğunun Kontrolü 35 3.1.2. Kodlama Aşamasında Duygu Eşleme Görevinden Elde Edilen Doğruluk Puanlarına İlişkin 2(Grup) x 2(Duygu Eşleme) x 7(Duygusal Değerlik) Son İki Faktörde Tekrar Ölçümlü Karma ANOVA Sonuçları 37 3.1.2.1. Grup Temel Etkisi 38 3.1.2.2. Duygu Eşleme Temel Etkisi 39 3.1.2.3. Duygusal Değerlik Temel Etkisi 40 3.1.2.4. Grup*Duygusal Değerlik Ortak Etkisi 42 3.1.2.5. Duygu Eşleme*Duygusal Değerlik Ortak Etkisi 44 3.1.2.6. Grup*Duygu Eşleme*Duygusal Değerlik Ortak Etkisi 45 3.1.3. Kodlama Aşamasında Duygu Eşleme Görevinden Elde Edilen Tepki Süresi Ölçümlerine (Milisaniye: MS) İlişkin 2(Grup) x 2(Duygu Eşleme) x 7(Duygusal Değerlik) Son İki Faktörde Tekrar Ölçümlü Karma ANOVA Sonuçları 47 3.1.3.1. Grup Temel Etkisi 49 3.1.3.2. Duygu Eşleme Temel Etkisi 50 3.1.3.3. Duygusal Değerlik Temel Etkisi 51 3.1.3.4. Grup*Duygu Eşleme Ortak Etkisi 52 3.1.3.5. Grup*Duygusal Değerlik Ortak Etkisi 53 3.1.3.6. Duygu Eşleme*Duygusal Değerlik Ortak Etkisi 55 3.2. Çalışmanın Test Aşamasına İlişkin Bulgular 57 3.2.1. Çalışmanın Test Aşamasından Elde Edilen Verilerin Parametrik Testlere Uygunluğunun Kontrolü 57 3.2.2. Örtük Belleğe İlişkin Hazırlama Etkisinin Deneysel Olarak Ortaya Çıktığını Gösteren Analiz Sonuçları 58 3.2.1.1. KKTG’de Örtük Belleğe İlişkin Hazırlama Etkisi Analiz Sonuçları 59 3.2.1.2. NÖATG’de Örtük Belleğe İlişkin Hazırlama Etkisi Analiz Sonuçları 60 3.2.3. Çalışmanın Test Aşamasından Elde Edilen Puanlara İlişkin ANOVA Sonuçları 62 3.2.3.1. KKTG Doğruluk Puanlarına İlişkin 2(Grup) x7(Duygusal Değerlik) Son Faktörde Tekrar Ölçümlü Karma ANOVA Sonuçları 62 3.2.3.2. KKTG Tepki Süreleri Ölçümlerine İlişkin 2(Grup) x 7(Duygusal Değerlik) Son Faktörde Tekrar Ölçümlü Karma ANOVA Sonuçları 64 3.2.3.2.1. Grup Temel Etkisi 65 3.2.3.3. NÖATG Doğruluk Puanlarına İlişkin 2(Grup) x 7(Duygusal Değerlik) Son Faktörde Tekrar Ölçümlü Karma ANOVA Sonuçları 68 3.2.3.3.1. Grup Temel Etkisi 69 3.2.3.4. NÖATG Tepki Süreleri Ölçümlerine İlişkin 2(Grup) x 7(Duygusal Değerlik) Son Faktörde Tekrar Ölçümlü Karma ANOVA Sonuçları 70 3.2.3.4.1. Grup Temel Etkisi 71 3.2.3.5. NÖATG Doğruluk Puanlarına İlişkin Düzeltme 72 3.2.3.5.1. Düzeltilen NÖATG Doğruluk Puanlarına İlişkin 2(Grup) x 7(Duygusal Değerlik) Son Faktörde Tekrar Ölçümlü Karma ANOVA Sonuçları 73 3.2.3.5.2. Düzeltilen NÖATG Tepki Süresi Ölçümlerine İlişkin 2(Grup) x 7(Duygusal Değerlik) Son Faktörde Tekrar Ölçümlü Karma ANOVA Sonuçları 74 3.2.3.5.2.1. Grup Temel Etkisi 75 4. BÖLÜM 78 TARTIŞMA 78 4.1. Çalışmanın Kodlama Aşamasına Ait Bulguların Literatür Bağlamında İncelenmesi 78 4.1.1. Genç ve Sağlıklı Yaşlı Gruplardan Kodlama Aşamasında Elde Edilen Doğru Tepki ve Doğru Tepki Süresi Ölçümlerinin Literatür Bağlamında İncelenmesi 78 4.1.2. Grup ve Farklı Duygusal Yüz İfadelerini Tanıma Performansı Açısından Doğruluk ve Tepki Süresi Ölçümlerinin Literatür Bağlamında İncelenmesi 79 4.1.2.1. Gençlerin Farklı Duygusal Yüz İfadelerini Tanıma Performansı Açısından Doğruluk ve Tepki Süresi Ölçümlerinin Literatür Bağlamında İncelenmesi 80 4.1.2.2. Sağlıklı Yaşlıların Farklı Duygusal Yüz İfadelerini Tanıma Performansı Açısından Doğruluk ve Tepki Süresi Ölçümlerinin Literatür Bağlamında İncelenmesi 83 4.2. Çalışmanın Test Aşamasına Ait Bulguların Literatür Bağlamında İncelenmesi 84 4.2.1. Örtük Belleğin Deneysel Olarak Ortaya Çıktığını Gösteren Sonuçların Literatür Bağlamında İncelenmesi 85 4.2.2. Uyarıcıların Duygusal Değerliği Açısından Örtük Bellek Ölçümlerinin Literatür Bağlamında İncelenmesi 86 4.3. Çalışmanın Özgün Boyutu 90 4.4. Çalışmanın Sınırlılıkları Ve Gelecek Çalışmalar İçin Öneriler 90 KAYNAKLAR 92 EKLER 101Araştırmanın temel amacı Genç Yetişkin ve Sağlıklı Yaşlıları altı temel duygusal (Öfke, Üzüntü, Korku, İğrenme, Şaşkınlık ve Mutluluk) yüz ifadesini tanıma performansları açısından karşılaştırmak ve bu temel duygu ifadelerinin oluşturduğu bağlamın örtük bellek performansı üzerindeki etkisini incelemektir. Çalışmaya 18-25 ( =20.86, SS =1.28) yaşları arasında 80 Genç (52 Kadın, 28 Erkek) ve 65-80 ( =69.51, SS =3.44) yaşları arasında 41 Sağlıklı Yaşlı (19 Kadın, 22 Erkek) gönüllü katılmıştır. Genç katılımcılar Hacettepe Üniversitesi (H.Ü.) Beytepe Yerleşkesinde yer alan fakültelerin çeşitli bölümlerinde okuyan öğrencilerden; Sağlıklı Yaşlı katılımcılar toplum içinde yaşayan yaşlılar arasından seçilmiştir. Araştırma, kodlama ve test olmak üzere iki aşamadan oluşmaktadır. Kodlama aşamasında katılımcılara Resim Eşleme ve Kategori Eşleme görevlerinden oluşan bir Duygu Eşleme Görevi uygulanmıştır. Duygu Eşleme Görevi içerisinde sunulan yüz ifadeleriyle birlikte katılımcılara nötr kelimeler gösterilmiştir. Test aşamasında ise Kelime Kökü Tamamlama Görevi ve Noktalarla Örtülü Algısal Tanıma Görevi kullanılarak Genç Yetişkin ve Sağlıklı Yaşlıların örtük bellek performansları ölçülmüştür. Kodlama ve test aşamalarında alınan ortalama doğruluk ve tepki süresi verileri; kodlama aşaması için 2(Grup: Genç ve Sağlıklı Yaşlı) x 2(Duygu Eşleme: Resim Eşleme ve Kategori Eşleme) x 7(Duygusal Değerlik: Öfke, Üzüntü, Korku, İğrenme, Şaşkınlık, Mutluluk ve Nötr) son iki faktörde tekrar ölçümlü karma faktöryel desenle, test aşaması için 2(Grup: Genç ve Sağlıklı Yaşlı) x 7(Duygusal Değerlik: Öfke, Üzüntü, Korku, İğrenme, Şaşkınlık, Mutluluk ve Nötr) son faktörde tekrar ölçümlü karma faktöryel desenle analiz edilmiştir. Bulgulara göre, kodlama aşamasında Sağlıklı Yaşlıların, doğruluk ve tepki süresi bakımından performansı Gençlerden daha düşüktür. Sağlıklı Yaşlılar, Mutluluk, Şaşkınlık ve İğrenme duygularını Öfke, Üzüntü, Korku ile karşılaştırıldığında daha doğru eşleştirmiştir. Diğer taraftan Yaşlılar, en hızlı tepkiyi Korku duygusu için, en yavaş tepkiyi ise nötr durumda vermişlerdir. Gençlerin, doğruluk ve tepki süresi bakımından en başarılı olduğu duygu Mutluluk en başarısız oldukları duygu ise Öfke ve Korku olmuştur. Örtük bellek ölçümlerinde iki grubun performanslarında hazırlama etkisi görülmüştür. Diğer taraftan, duygusal değerliğin örtük bellek üzerindeki etkisi istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır