Meme Kanserinde Ergoterapi Temelli Problem Çözme Stratejisi Eğitiminin Etkinliği

This study was planned to evaluate activity participation, cancer-related fatigue, depression and quality of life in individuals with breast cancer and to examine the effect of occupational therapy based problem solving strategy training (OTB-PSST) applied to them. Study included randomly chosen 22 individuals with breast cancer who applied to Hacettepe University Oncology Hospital Outpatient Polyclinic. The Socio-demographic and Clinical Features Information Collection Form and Canada Occupational Performance Measurement (COPM) were applied with the semi-structured interview method in the light of Canadian Model of Occupational Performance perspective. Cancer Fatigue Scale (CFS), Beck Depression Inventory (BDI), European Organization for Research and Treatment of Cancer Quality of Life Questionnaire (EORTC QOL-C30 -EORTC QOL-BR23) were also applied to them. The Turkish translation, reliability and the validity study of CFS was designed as a preliminary study during the thesis study; it’s test-retest reliability (ICC: 0,95) were high and good internal consistency (Cronbach alpha: 0,74). OTB- PSST intervention was administered for 6 weeks, 1 session per week for an average of 60 minutes each session. At the end of the intervention, the individuals with breast cancer were evaluated again with the same scales and the results were compared. As a result of our study, there was a statistically significant difference between the pre and post treatment measurements in the CFS, BDI and COPM performance and satisfaction scores (p<0,01). When the activity distribution results are analyzed according to the performance areas, it was determined that the individuals with breast cancer had most of their problems in the productivity area (household management) activities. According to the results of individuals’ problem-solving strategy steps, most of the activity performance problems were addressed by developing adaptive strategies such as adding new steps to the activity. When the EORTC QOL-C30 and EORTC QOL-BR23 quality of life test results are examined; the difference between pre-intervention and post-intervention results of the functional status and symptom scale subscale scores of the tests were statistically significant (p<0,05). OTB- PSST interventions provide positive benefits for individuals with breast cancer, reducing cancer-related fatigue and depression, improving performance and satisfaction levels of activities, and increasing quality of life.ONAY SAYFASI iii YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI iv ETİK BEYANI v TEŞEKKÜR vi ÖZET vii ABSTRACT viii İÇİNDEKİLER ix SİMGELER VE KISALTMALAR xii ŞEKİLLER xiii TABLOLAR xiv 1. GİRİŞ 1 2. GENEL BİLGİLER 4 2.1. Kanser Tanımı 4 2.2. Meme Kanseri ve Epidemiyolojisi 4 2.3. Meme Kanseri Etiyolojisi 5 2.4. Meme Kanseri Evrelemesi 5 2.5. Meme Kanserinde Ortaya Çıkan Semptomlar 7 2.6. İşlevsellik, Yetiyitimi Ve Sağlığın Uluslararası Sınıflandırılması (ICF) 8 2.6.1. ICF ve Onkolojik Rehabilitasyon 9 2.7. Ergoterapi Yaklaşımları 12 2.8. Kanada Aktivite Performans Modeli 14 2.9. Meme Kanseri ve Yorgunluk 16 2.10. Meme Kanseri ve Depresyon 19 2.11. Meme Kanseri ve Aktivite Performansı 21 2.12. Meme Kanseri ve Yaşam Kalitesi 24 2.13. Onkolojik Rehabilitasyonda Ergoterapi Müdahaleleri 27 2.13.1. Problem Çözme Stratejisi Eğitimi 29 3. GEREÇ VE YÖNTEM 32 3.1. Bireyler 32 3.2. Yöntem 33 3.3. Değerlendirme 33 3.3.1. Meme Kanserli Bireylerin Sosyo-demografik ve Klinik Özelliklerin Değerlendirilmesi 33 3.3.2. Meme Kanserli Bireylerin Kansere Bağlı Yorgunluk Seviyelerinin Değerlendirmesi 34 3.3.3. Meme Kanserli Bireylerin Depresyon Düzeyinin Değerlendirmesi 34 3.3.4. Meme Kanserli Bireylerin Aktivite Performans Seviyesi Değerlendirmesi 35 3.3.5. Meme Kanserli Bireylerin Yaşam Kalitesinin Değerlendirmesi 36 3.4. Ergoterapi Müdahaleleri 37 3.5. İstatistiksel Analiz 38 4. BULGULAR 39 4.1. Bireylerin Sosyo-demografik ve Klinik Özelliklerinin Değerlendirilmesine Ait Bulgular 39 4.2. Kansere Bağlı Yorgunluğun Değerlendirilmesine Ait Bulgular 41 4.3. Depresyon Düzeyi Değerlendirmesine Ait Bulgular 42 4.4. Aktivite Performansı Seviyesi Değerlendirmesine Ait Bulgular 43 4.5. Yaşam Kalitesi Değerlendirilmesine Ait Bulgular 48 4.6. Problem Çözme Strateji Eğitimi Basamaklarına Ait Bulgular 50 5. TARTIŞMA 53 6. SONUÇ VE ÖNERİLER 67 7. KAYNAKLAR 70 8. EKLER EK 1: Tez Çalışması için Etik Kurul Onayı EK 2: Aydınlatılmış Onam Formu EK 3: Vaka örneği-P.K EK 4: Kanser Yorgunluk Skalası EK 5: Beck Depresyon Ölçeği EK 6: Kanada Aktivite Performans Ölçümü EK 7: EORTC QLQ-C30 Yaşam Kalitesi Ölçeği EK 8: EORTC QLQ-BR23 Yaşam Kalitesi Ölçeği 9. ÖZGEÇMİŞBu çalışma meme kanseri tanısı olan bireylerin katılımda problem yaşadıkları aktiviteler ile, kansere bağlı yorgunluk, depresyon ve yaşam kalitesi seviyelerini değerlendirmek ve bunlara yönelik uygulanacak ergoterapi temelli problem çözme stratejisi eğitimi (PÇSE) uygulamasının etkisini incelemek amacıyla planlandı. Çalışmaya Hacettepe Üniversitesi Onkoloji Hastanesi Polikliniği’ ne ayaktan başvuran kişiler içerisinden rastgele olarak meme kanseri tanısı ile takip edilen 22 birey dahil edilmiştir. Kanada Aktivite Peformans Modeli çerçevesinde yarı yapılandırılmış görüşme yöntemi ile bireylere Sosyo-demografik ve Klinik Özellikleri Bilgi Toplama Formu ve Kanada Aktivite Performans Ölçümü (KAPÖ) uygulanmıştır. Kanser Yorgunluk Skalası (KYS), Beck Depresyon Ölçeği (BDÖ), ile yaşam kalitesi testleri Avrupa Kanser Araştırma ve Tedavi Yaşam Kalitesi Ölçeği C-30 ve BR23 (EORTC QOL-C30- EORTC QOL-BR23) testleri de uygulanmıştır. KYS’nın türkçe geçerlilik ve güvenilirliği tez çalışmamız dahilinde ön çalışma olarak yapılmış ve test-tekrar test güvenilirliği (ICC=0,95) ve iç tutarlılığı (Cronbach alfa=0,74) yüksek bulunmuştur. Ergoterapi temelli PÇSE müdahalesi 6 hafta süreyle her seans ortalama 60 dakika olmak üzere haftada 1 seans olarak uygulanmıştır. Müdahale sonunda meme kanserli bireyler tekrar aynı ölçekler yardımıyla değerlendirilerek, sonuçları karşılaştırılmıştır. Çalışmamızın sonucunda KYS, BDÖ, KAPÖ performans ve memnuniyet puanlarında tedavi öncesi ve sonrası ölçümleri arasında istatistiksel olarak anlamlı fark bulunmuştur (p<0,01). Performans alanlarına göre aktivite dağılım sonuçları incelendiğinde, meme kanserli bireylerin en fazla üretkenlik alanı (ev işi yönetimi) aktivitelerinde problem yaşadıkları tespit edilmiştir. Bireylerin problem çözme stratejisi basamakları sonuçlarına göre, performans problemi yaşanılan aktivitelerin büyük çoğunluğunda, aktiviteye yeni basamaklar eklenilmesi gibi adaptif stratejileri kullanarak, çözüm yolu geliştirdikleri bulunmuştur. EORTC QOL-C30 ve EORTC QOL-BR23 yaşam kalitesi testleri sonuçları incelendiğinde; testlerin fonksiyonel durum ve semptom skalası alt başlıkları puanlarının tedavi öncesine göre sonuçların istatistiksel olarak anlamlı olduğu görülmüştür (p