Examination of The Parentification Related Variables of Individuals with Disabled and Healthy Siblings

The phenomenon of parentification is defined as the lack of boundaries between the sub-systems that constitute the family system and the assumption that children undertake the roles and responsibilities of the parents in a way that is not suitable for their age and developmental periods. Previous studies have indicated that family stressors such as alcoholic parent, immigration, or disabled member of the family would increase the phenomenon of parentification. It is seen that phenomenon of parentification affects interpersonal relations and personal traits also is related with some psychopathological problems. This study was aimed to evaluate the relations between parentification and psychological symptoms, obsessive-compulsive symptoms; these relations examine with anger and responsibility as a mediator and having a disabled or healthy sibling and social support as a moderator role was. Another aim of this study was to examine whether parentification phenomenon is differentiated for socio-demographic variables like gender, birth order and socio-economic status of the family. The sample consisted of 18 years old or higher 104 siblings (41.1%) of children with a disability, and 149 (58.9%) controls who have a healthy sibling. Participants completed the Parentification Inventory, The Multidimensional Scale of Perceived Social Support, The Obsessive Belief Questionnaire, The State – Trait Anger Scales, The Patient Health Questionnaire Somatic, Anxiety, and Depressive Symptom Scales and Obsessive-Compulsive Inventory-Revised As a result of the analyzes, it was found that those with siblings with special needs had higher parentification score towards their siblings and they perceive parentification less benefical than those who were not. Another result of the study shows that as perceived benefit/adaptation variable decreases and anger mediator variable increases, psychological symptoms are increasing. Lastly, when the role of mediator and moderator variables was examined, it was seen that relation between parentification and anger/responsibility was regulated by low social support among those who do not have disabled siblings. As a result of mutual interaction in this relation, it was found that anger/responsibility have mediator effect between sibling focused parentification and OCD or psychological symptoms.İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY i YAYIMLAMA VE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI BEYANI i ETİK BEYAN iii TEŞEKKÜR iiv ÖZET vii ABSTRACT viii İÇİNDEKİLER x TABLOLAR DİZİNİ xiv ŞEKİLLER DİZİNİ xvi GİRİŞ 1 1. BÖLÜM: KURAMSAL ÇERÇEVE 4 1.1 EBEVEYNLEŞME OLGUSU 4 1.1.1 Aile Sistemleri Teorisi ve Ebeveynleşme 5 1.2 EBEVEYNLEŞME OLGUSUNUN İLİŞKİLİ OLDUĞU OLUMLU VE OLUMSUZ SONUÇLAR 7 1.2.1 Ebeveynleşme Olgusunun İlişkili Olduğu Olumlu Sonuçlar 8 1.2.2 Ebeveynleşme Olgusunun İlişkili Olduğu Olumsuz Sonuçlar 9 1.3 AİLE İÇİ STRESÖRLER ve EBEVEYNLEŞME 14 1.3.1 Özel Gereksinimli Kardeşe Sahip Olmak ve Ebeveynleşme 15 1.3.2 Özel Gereksinimli Çocukların Tanı Grupları ve Aile Özellikleri 18 1.4 EBEVEYNLEŞME İLE İLİŞKİLİ DUYGULAR: ÖFKE 20 1.4.1 Öfke ve Psikopatoloji Arasındaki İlişki 20 1.4.2 Özel Gereksinimli Kardeşi Olan Bireylerde Öfke ve Ebeveynleşme 21 1.5 SOSYAL DESTEK 22 1.5.1 Özel Gereksinimli Çocuğu Olan Ailelelerde Sosyal Destek ve Psikopatoloji Arasındaki İlişki 22 1.6 SORUMLULUK 25 1.6.1 Özel Gereksinimli Çocuğu Olan Ailelerde Sorumluluk ve Psikopatoloji Arasındaki İlişki 25 1.7 ARAŞTIRMANIN AMACI VE HİPOTEZLER 27 2. BÖLÜM YÖNTEM 30 2.1. ÖRNEKLEM 30 2.2 VERİ TOPLAMA ARAÇLARI 32 2.2.1 Demografik Bilgi Formu 32 2.2.2 Ebeveynleşme Envanteri (EE) 32 2.2.3 Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği (ÇBASDÖ) 33 2.2.4 Obsesif İnanışlar Ölçeği 34 2.2.5 Sürekli Öfke-Öfke Tarz Ölçeği 34 2.2.6 Hasta Sağlık Ölçeği- Somatik, Kaygı ve Depresif Belirtiler (PHQ-SADS) 35 2.2.7 Obsesif-Kompulsif Envanteri-Revize 36 2.3 İŞLEM 36 3. BÖLÜM: BULGULAR 38 3.1 VARYANS ANALİZİ BULGULARI 38 3.1.1 Ebeveynleşme Envanterinde Kardeş Durumuna Dayalı Gözlenen Farklar 38 3.1.2. Ebeveynleşme Envanterinde Cinsiyet, Doğum Sıralaması ve SED’eDayalı Gözlenen Farklar 39 3.2. KORELASYON ANALİZİ BULGULARI 43 3.3. ARACI VE DÜZENLEYİCİ DEĞİŞKEN BULGULARI 47 3.3.1. Ebeveynleşme Olgusu ile Psikolojik Belirtiler Arasında Sorumluluk ve Öfkenin Aracı Rolü 47 3.3.2. Ebeveynleşme Olgusu ile OKB Arasında Sorumluluk ve Öfkenin Aracı Rolü 53 3.3.3. Ebeveynleşme Olgusu ile Psikolojik Belirtiler Arasında Sorumluluk ve Öfkenin Aracı Rolü Üzerinde Kardeş Durumunun ve Sosyal Desteğin Düzenleyici Rolü 59 3.3.4 Ebeveynleşme Olgusu ile OKB Arasında Sorumluluk ve Öfkenin Aracı Rolü Üzerinde Kardeş Durumunun ve Sosyal Desteğin Düzenleyici Rolü 65 4. BÖLÜM: TARTIŞMA 68 4.1 EBEVEYNLEŞME ENVANTERİNDE KARDEŞ DURUMU, CİNSİYET, DOĞUM SIRALAMASI VE SED’E DAYALI GÖZLENEN FARKLARIN TARTIŞILMASI 68 4.2 EBEVEYNLEŞME ENVANTERİNİN ALT BOYUTLARI, ÖFKE, SORUMLULUK, SOSYAL DESTEK, KARDEŞ DURUMU, PSİKOLOJİK BELİRTİLER VE OBSESİF KOMPULSİF BELİRTİLER ARASINDAKİ İLİŞKİLERİN (ARACILIK VE DÜZENLEYİCİLİK İLİŞKİLERİ) TARTIŞILMASI 71 4.3 ARAŞTIRMANIN SINIRLILIKLARI VE GELECEK ARAŞTIRMALAR İÇİN ÖNERİLER 75 4.4 ARAŞTIRMANIN ÖNLEYİCİ ÇALIŞMALAR İÇİN KLİNİK DOĞURGULARI 77 SONUÇ 78 KAYNAKÇA 79 EK 1. ORİJİNALLİK RAPORU 99 EK 2. ETİK KURUL İZNİ 101 EK 3. GÖNÜLLÜ KATILIM FORMU 102 EK 4. KİŞİSEL BİLGİ FORMU 104 EK 5. EBEVEYNLEŞME ENVANTERİ 106 EK 6. ÇOK BOYUTLU ALGILANAN SOSYAL DESTEK ÖLÇEĞİ’NİN GÖZDEN GEÇİRİLMİŞ FORMU 108 EK 7. OBSESİF İNANIŞLAR ENVANTERİ 111 EK 8. SÜREKLİ ÖFKE-ÖFKE TARZ ÖLÇEĞİ 114 EK 9. HASTA SAĞLIK ÖLÇEĞİ- SOMATİK, KAYGI ve DEPRESİF BELİRTİLER 117 EK 10. OBSESİF-KOMPULSİF ENVANTERİ-REVİZE 119Ebeveynleşme olgusu, aile sistemini oluşturan alt sistemler arasındaki sınır eksikliği sonucu, çocukların ebeveynlere ait rol ve sorumlulukları kendi yaş ve gelişim dönemlerine uygun olmayacak şekilde üstlenmesi olarak tanımlanmaktadır. Aile içi stresörlerden alkololik bir ebeveyne sahip olmak, ailenin sosyoekonomik durumunun düşük olması, göç yaşantısı ve aileden birinin özel gereksinime sahip olmasının ebeveynleşme olgusunu arttıracağı ileri sürülmektedir. Ebeveynleşme olgusunun kişiler arası ilişkileri ve kişilik özelliklerini etkilediği, bazı psikopatolojik sorunlarla da ilişkisellik gösterdiği görülmektedir. Bu çalışmanın amacını, ebeveynleşme ile psikolojik belirtiler ve obsesif-kompulsif belirtiler arasındaki ilişkiyi; bu ilişkide, öfke ve sorumluluğun aracı, özel gereksinimli ya da sağlıklı kardeşe sahip olmanın ve sosyal desteğin düzenleyici (moderatör) rolünün incelenmesi oluşturmuştur. Araştırmanın bir diğer amacını ise sosyo-demografik değişkenler olan cinsiyet, doğum sırası ve ailenin sosyo ekonomik durumu için ebeveynleşme olgusunun farklılaşıp farklılaşmadığının incelenmesi oluşturmuştur. Araştırmanın örneklemini 18 yaş ve üstü özel gereksinimli kardeşi olan 104 (% 41.1) ve sağlıklı kardeşi olan 149 (% 58.9) katılımcı oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama araçları olarak Ebeveynleşme Envanteri, Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği, Obsesif İnanışlar Ölçeği, Sürekli Öfke- Öfke Tarz Ölçeği, Hasta Sağlık Ölçeği- Somatik, Kaygı, Depresyon Belirtiler ve Obsesif- Kompulsif Envanteri- Revize uygulanmıştır. Yapılan analizler sonucunda özel gereksinimli kardeşi olanların olmayanlara göre kardeşe yönelik ebeveynleşmelerinin daha yüksek olduğunu ve ebeveynleşmeyi daha az yararlı algıladığını bulunmuştur. Araştırmanın bir diğer sonucu, ebeveynleşmenin algılanan yarar/uyum değişkeni azaldıkça ve öfke aracı değişkeni artıkça psikolojik belirtilerin artığını göstermektedir. Son olarak aracı ve düzenleyici değişkenlerin rolü incelendiğinde özel gereksinime sahip kardeşi olmayan grupta, sosyal desteğin çok düşük olmasının kardeşe yönelik ebeveynleşme ile öfke / sorumluluk arasındaki ilişkiyi düzenlediği ve bu ortak etkileşim sonucunda öfkenin / sorumluluğun kardeşe yönelik ebeveynleşme ile OKB ya da psikolojik belirtiler arasındaki ilişkiye aracılık etkisi olduğu bulunmuştur