DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ ÖĞRENCİLERİNİN HASTANE ENFEKSİYONLARI KONUSUNDA BİLGİ VE TUTUMLARI

ÖZET DİŞ HEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ ÖĞRENCİLERİNİN HASTANE ENFEKSİYONLARI KONUSUNDA BİLGİ VE TUTUMLARI Selbes DY. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hastane Enfeksiyonu Kontrolü Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Aydın, 2019. Sağlık çalışanlarının enfeksiyon kontrolü hakkındaki bilgi düzeyini ölçmeye yönelik farklı çalışmalar yapılmıştır. Sağlık çalışanları kapsamına giren diş hekimliği fakültesi öğrencilerinin enfeksiyon kontrolü konusunda farkındalıkları ve tutumlarının değerlendirilmesi amacıyla çalışmalar yapılmasına rağmen hastane enfeksiyonu konusunda bilgi düzeyi ve tutumları ile ilgili çalışmaların sayısı yetersizdir. Bu çalışma, diş hekimliği fakültesi öğrencilerinin hastane enfeksiyonu konusundaki bilgi düzeyi ve tutumlarını belirlemek amacıyla tanımlayıcı/kesitsel olarak planlandı ve gerçekleştirildi. Araştırma nicel bir çalışmadır. Araştırmanın örneklemini; Aydın ilinde bulunan Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesinde 2018-2019 öğretim yılında öğrenim gören ve araştırmaya katılmaya gönüllü olan 285 öğrenci oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak, literatürden yararlanılarak hazırlanan dört bölümden oluşan anket formu kullanılmıştır. Anketin birinci bölümünde diş hekimliği öğrencilerinin sosyodemografik özelliklerini değerlendiren sorular yer almaktadır. İkinci bölümde ise hastane enfeksiyonları ile ilgili genel bilgilerini değerlendiren sorular yer almaktadır. Üçüncü bölümde hastane enfeksiyonlarını önlemeye yönelik ifadelerin bulunduğu tutum ölçeği, dördüncü bölümde ise hastane enfeksiyonları konusunda önerilerinin sorulduğu açık uçlu soru yer almaktadır. Anketler araştırmacı tarafından yüz yüze görüşme tekniği ile yapılmıştır. Toplanan veriler SPSS 18.0 programı kullanılarak çözümlenmiştir. Ayrıca veriler, tanımlayıcı istatistiksel metodlar, Ki-kare ve Kruskal Wallis testleri kullanılmıştır. p0.05 istatistiksel olarak anlamlı kabul edilmiştir. Öğrencilerin bilgi olarak en iyi oldukları konu diş tedavilerinden sonra dikkat edilmesi gerekenler iken en az doğru bildikleri konunun ise antibiyotik profilaksisi olduğu tespit edilmiştir. Diş hekimliği fakültesi öğrencilerin %67,4’nün hastane enfeksiyonu tanımını bildikleri, %82,8’inin ise hastane enfeksiyonunun önemini kavradıkları belirlenmiştir. Öğrencilerin %69,8’nin el hijyeni endikasyonlarını bilmelerine, %57,9’nin hastane enfeksiyonunu önlemenin en etkili ve kolay yolu el yıkamak olduğunu bildikleri fakat sosyal el yıkama basamaklarını %42,5’inin doğru tanımladıkları belirlenmiştir. Çalışmamız sonuçları ışığında Diş Hekimliği Fakültesi öğrencilerinde hastane enfeksiyonlarının önlenmesi ve kontrolünü sağlayabilmenin ve bunu tutum haline getirmenin yolunun mezuniyet öncesi eğitimde farklı sınıflarda, farklı eğitim etkinlikleri ile yer almasının ve konunun öneminin daha fazla vurgulanmasının geleceğin diş hekimleri için önemli olduğu düşüncesindeyiz. Anahtar Kelimeler: Bilgi, Diş Hekimliği Fakültesi Öğrencileri, Hastane Enfeksiyon Kontrolü, Mezuniyet Öncesi Eğitim, Tutum.İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY SAYFASI i TEŞEKKÜR ii SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ vi ŞEKİLLER DİZİNİ vii TABLOLAR LİSTESİ viii ÖZET.. x ABSTRACT xii 1. GİRİŞ 1 2. GENEL BİLGİLER 4 2.1. Enfeksiyon 4 2.1.1. Enfeksiyon Zinciri 4 2.1.2. Enfeksiyona Neden Olan Mikroorganizmalar 6 2.2. Hastane Enfeksiyonu 6 2.3. Hastane Enfeksiyonunun Tarihsel Gelişimi 7 2.4. Hastane Enfeksiyonu Kaynakları 8 2.4.1. Çapraz Enfeksiyon 9 2.4.2. Çapraz Enfeksiyonun Bulaşma Yolları 10 2.4.3. Çapraz Enfeksiyon Gelişimine Neden Olan Patojen Mikroorganizmaların Geçiş Yolları 12 2.5. Hastane Enfeksiyonlarının Önemi 14 2.6. Hastane Enfeksiyonları Önlenebilir Mi? 14 2.7. Hastane Enfeksiyonlarının Epidemiyolojisi 15 2.8. Hastane Enfeksiyonlarında Risk Faktörleri 16 2.9. Hastane Enfeksiyonlarının Çeşitleri 17 2.9.1. Nozokomiyal Üriner Sistem Enfeksiyonları 17 2.9.2. Nozokomiyal Pnömoni 18 2.9.3. Cerrahi Alan Enfeksiyonları 18 2.9.4. Damar İçi Katater Enfeksiyonları 20 2.10. Hastane Enfeksiyonun Kontrolü Ve Önlenmesi 21 2.10.1. Eğitim 21 2.10.2. Bağışıklama 22 2.10.3. Kişisel Hijyen Kuralları 24 2.10.4. Standart Önlemler 24 2.10.4.1. El hijyeni: 25 2.10.4.2. Kişisel koruyucu ekipmanlar 28 2.9.5. Bulaşma Yoluna Yönelik İzolasyon Önlemleri 32 2.4.6. Akılcı Antibiyotik Kullanımı 37 2.9.7. Hastalarda Kullanılan Kirli Malzemelerin ve Çamaşırların Toplanması 39 2.9.8. Diş Hekimliğinde Kullanılan Aletlerin Dekontaminasyon, Dezenfeksiyon ve Sterilizasyonu 40 2.10. Diş Hekimlerinin Mesleki Risklere Karşı Korunması 45 2.10.1. Diş Hekimlerinin Maruz Kaldığı Virüs, Bakteri Kaynaklı Enfeksiyon Hastalıkları 45 2.10.2. Delici - Kesici Alet Yaralanmaları Nedenleri ve Önlemleri 48 2.10.3. Göz Yaralanmaları Nedenleri ve Önlemleri 51 2.11. Çalışanlarda Hastane Enfeksiyonu Bilincinin Arttırılması 51 2.11.1. Diş Hekimliği Fakültelerinde Mezuniyet Öncesi Eğitimde Hastane Enfeksiyonu Kontrolü Bilincinin Oluşturulması 53 2.12. Enfeksiyon Kontrol Kurallarına Uyumun Kontrolü 55 2.13. Dental Ünit Su Sistemlerinden Kaynaklı Hastane Enfeksiyonlarının Önlenmesi 55 3. GEREÇ VE YÖNTEM 57 4. BULGULAR 59 6.TARTIŞMA 79 6. SONUÇ VE ÖNERİLER 94 6.1.Sonuç 94 6.2. Öneriler 95 KAYNAKLAR 97 EKLER 108 Ek 1 (Anket Formu) 108 Ek 2 (Dekanlık Onayı) 112 Ek 3 (Etik Kurul Kararı) 113 ÖZGEÇMİŞ 114 İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY SAYFASI i TEŞEKKÜR ii SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ vi ŞEKİLLER DİZİNİ vii TABLOLAR LİSTESİ viii ÖZET.. x ABSTRACT xii 1. GİRİŞ 1 2. GENEL BİLGİLER 4 2.1. Enfeksiyon 4 2.1.1. Enfeksiyon Zinciri 4 2.1.2. Enfeksiyona Neden Olan Mikroorganizmalar 6 2.2. Hastane Enfeksiyonu 6 2.3. Hastane Enfeksiyonunun Tarihsel Gelişimi 7 2.4. Hastane Enfeksiyonu Kaynakları 8 2.4.1. Çapraz Enfeksiyon 9 2.4.2. Çapraz Enfeksiyonun Bulaşma Yolları 10 2.4.3. Çapraz Enfeksiyon Gelişimine Neden Olan Patojen Mikroorganizmaların Geçiş Yolları 12 2.5. Hastane Enfeksiyonlarının Önemi 14 2.6. Hastane Enfeksiyonları Önlenebilir Mi? 14 2.7. Hastane Enfeksiyonlarının Epidemiyolojisi 15 2.8. Hastane Enfeksiyonlarında Risk Faktörleri 16 2.9. Hastane Enfeksiyonlarının Çeşitleri 17 2.9.1. Nozokomiyal Üriner Sistem Enfeksiyonları 17 2.9.2. Nozokomiyal Pnömoni 18 2.9.3. Cerrahi Alan Enfeksiyonları 18 2.9.4. Damar İçi Katater Enfeksiyonları 20 2.10. Hastane Enfeksiyonun Kontrolü Ve Önlenmesi 21 2.10.1. Eğitim 21 2.10.2. Bağışıklama 22 2.10.3. Kişisel Hijyen Kuralları 24 2.10.4. Standart Önlemler 24 2.10.4.1. El hijyeni: 25 2.10.4.2. Kişisel koruyucu ekipmanlar 28 2.9.5. Bulaşma Yoluna Yönelik İzolasyon Önlemleri 32 2.4.6. Akılcı Antibiyotik Kullanımı 37 2.9.7. Hastalarda Kullanılan Kirli Malzemelerin ve Çamaşırların Toplanması 39 2.9.8. Diş Hekimliğinde Kullanılan Aletlerin Dekontaminasyon, Dezenfeksiyon ve Sterilizasyonu 40 2.10. Diş Hekimlerinin Mesleki Risklere Karşı Korunması 45 2.10.1. Diş Hekimlerinin Maruz Kaldığı Virüs, Bakteri Kaynaklı Enfeksiyon Hastalıkları 45 2.10.2. Delici - Kesici Alet Yaralanmaları Nedenleri ve Önlemleri 48 2.10.3. Göz Yaralanmaları Nedenleri ve Önlemleri 51 2.11. Çalışanlarda Hastane Enfeksiyonu Bilincinin Arttırılması 51 2.11.1. Diş Hekimliği Fakültelerinde Mezuniyet Öncesi Eğitimde Hastane Enfeksiyonu Kontrolü Bilincinin Oluşturulması 53 2.12. Enfeksiyon Kontrol Kurallarına Uyumun Kontrolü 55 2.13. Dental Ünit Su Sistemlerinden Kaynaklı Hastane Enfeksiyonlarının Önlenmesi 55 3. GEREÇ VE YÖNTEM 57 4. BULGULAR 59 6.TARTIŞMA 79 6. SONUÇ VE ÖNERİLER 94 6.1.Sonuç 94 6.2. Öneriler 95 KAYNAKLAR 97 EKLER 108 Ek 1 (Anket Formu) 108 Ek 2 (Dekanlık Onayı) 112 Ek 3 (Etik Kurul Kararı) 113 ÖZGEÇMİŞ 11