EMZİREN ANNELERİN SÜT YETERSİZLİĞİ ALGISININ YÖNETİMİNDE YAPILANDIRILMIŞ EĞİTİM VE İZLEMİN ETKİNLİĞİ

ÖZET EMZİREN ANNELERİN SÜT YETERSİZLİĞİ ALGISININ YÖNETİMİNDE YAPILANDIRILMIŞ EĞİTİM VE İZLEMİN ETKİNLİĞİ Sağlık M. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ebelik Programı Yüksel Lisans Tezi, Aydın 2019. Çalışmanın amacı emziren annelerin süt yetersizliği algısının yönetiminde yapılandırılmış eğitim ve izlemin etkinliğini incelemektir. Araştırma randomize kontrollü deneysel olarak, Aralık 2018-Haziran 2019 tarihleri arasında, Yalova Armutlu 1, 2 ve 3 No’lu Aile Sağlığı Merkezlerinde yapılmıştır. Araştırmanın örneklemine gebeliğinin 32-42. haftasında olan çalışma grubu 33 ve kontrol grubu 31 olmak üzere toplam 64 gebe alınmıştır. Araştırma verileri Tanıtıcı Bilgi Formu, Emzirme İzlem Formu ve İMDAT-Bebeğin Aldığı Anne Sütü Miktarını Puanlama Sistemi ile toplanmıştır. Elde edilen veriler tanımlayıcı istatistikler Ki-kare testi, t testi ve Mann Whitney-U testi ile analiz edilmiştir. Çalışma grubundaki kadınların yaş ortalaması 27,52±5,136 ve kontrol grubundaki kadınların yaş ortalaması 26,90±4,563’dir. Doğumdan sonra annelerin bebeklerine anne sütü verme oranı çalışma grubunda %100,0 iken kontrol gurubunda %96,8 olduğu, ancak bu farkın istatistiksel olarak benzer olduğu bulunmuştur (χ²= 0,001; p= 0,975). Çalışma grubundaki annelerin istatistiksel olarak önemli bir şekilde daha fazla ilk yarım saat içinde emzirmeye başladıkları (%66,7’ye karşı %22,6; χ²= 12,537; p= 0,000) ve 3-7. gün (%84,8’e karşı %32,3; χ²= 18,328, p= 0,000), 1. ayda (%87,9’a karşı %38,7; χ²= 16,785, p=0,00) ve 2. ayda (%78,8’e karşı %35,5; χ²= 12,290, p= 0,000) daha fazla oranda sadece anne sütü ile bebeklerini besledikleri bulunmuştur. Çalışma grubundaki annelerin 3-7. günde (%15,2’ye karşı %61,3; χ²= 14,518; p= 0,000), 1. ayda (%9,1’e karşı %61,3; χ²= 19,307; p= 0,000) ve 2. ayda (%21,2’ye karşı %61,3; χ²= 10,644; p= 0,01) istatistiksel olarak daha az oranda süt yetersizliği algısı yaşadığı sonucuna varılmıştır. Çalışma grubundaki bebeklerin 3-7. günde (9,15±1,1761), 1. ayda (8,82±1,489) ve 2. ayda (8,00±1,820) İMDAT puan ortalamalarının kontrol grubundakilere göre (sırası ile 7,48±2,393; 7,03±1,87; 6,29±2,194) istatistiksel olarak önemli bir şekilde daha yüksek olduğu saptanmıştır (sırası ile p= 0,001; p= 0,000; p= 0,001). Sonuç olarak bu çalışmada, yapılandırılmış eğitim ve izlemin ilk yarım saat içinde emzirmeye başlama oranı ve 0-2 aylık bebeklerin anne sütü almalarını artırdığı, annenin süt yetersizlik algısı ve ek gıdaya başlama oranını azalttığı ancak bebeğin büyüme gelişmesini etkilemediği sonuçlarına varılmıştır. Bu müdahalenin yaygınlaştırılması ile bebeklerin sadece anne sütü ile beslenme oranlarının artırılmasına katkı sağlanabilir. Anahtar Kelimeler: Anne Sütü, Ebelik Bakımı, Eğitim, Emzirme, Süt Yetersizliği Algısı.İÇİNDEKİLER KABUL VE ONAY SAYFASI i TEŞEKKÜR ii İÇİNDEKİLER iii SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ vi ŞEKİLLER DİZİNİ vii TABLOLAR DİZİNİ viii ÖZET x ABSTRACT xii 1. GİRİŞ 1 1.1. Problemin Tanımı Ve Önemi 1 1.2. Araştırmanın Amacı 3 1.3. Araştırmanın Hipotezleri 3 2. GENEL BİLGİLER 4 2.1. Tarihten Günümüze Emzirme 4 2.2. Emzirmeyle İlgili İzlenen Politikalar 6 2.3. Türkiye’de Anne Sütü İle Beslenme Durumu 7 2.4. Anne Sütünün Yararları 8 2.4.1. Anne Sütünün Bebekler İçin Yararları 8 2.4.2. Emzirmenin Anne Sağlığı Açısından Yararları 9 2.4.3. Emzirmenin Toplum Sağlığı Açısından Yararları 9 2.5. Emzirmeyi Etkileyen Faktörler 10 2.5.1. Bebeğe Ait Faktörler 10 2.5.2. Anneye Ait Faktörler 10 2.5.3. Çevresel / Toplumsal Faktörler 11 2.5.4. Destekleyici Faktörler 12 2.6. Anne Sütünün Yetersizlik Belirtileri 13 2.7. Süt Yetersizliği Algısı 14 2.8. Başarılı Emzirmede İzlem, Danışmanlık Ve Eğitiminin Önemi 15 2.9. Süt Yetersizliği Algısının Yönetiminde Ebenin Rolü 16 3. GEREÇ VE YÖNTEM 17 3.1. Araştırmanın Şekli 17 3.2. Araştırmanın Yapıldığı Yer Ve Özellikleri 17 3.3. Araştırmanın Zamanı 17 3.4. Araştırmanın Evreni Ve Örneklemi 18 3.5. Araştırmaya Alınma Ve Araştırmadan Dışlanma Kriterleri 19 3.5.1. Gönüllüler İçin Araştırmaya Dâhil Olma Kriterleri 19 3.5.2. Gönüllüler İçin Araştırmadan Dışlanma Kriterleri 19 3.6. Veri Toplama Araçları 19 3.7. Eğitim Materyalinin Geliştirilmesi 20 3.8. Ön Uygulama 22 3.9. Araştırmanın Uygulanması 22 3.10. Verilerin Değerlendirilmesi 25 3.11. Değişkenler 26 3.11.1. Bağımlı Değişkenler 26 3.11.2. Bağımsız Değişkenler 26 3.12. Araştırma Sırasında Yaşanan Güçlükler 26 3.13. Araştırmanın Etik Yönü 26 4. BULGULAR 28 4.1. Kadınların Sosyo-demografik Özellikleri 28 4.2. Kadınların Obstetrik Özellikleri Ve Gebeliklerine İlişkin Bulgular 29 4.3. Multipar Gebelerin Doğum Öncesi Bakıma İlişkin Ve Daha Önce Doğan Çocuklarının Anne Sütü Alma Süreleri 31 4.4. Doğum Sonrası Dönemde Anne Ve Bebeğe Ait Bilgiler 33 4.5. Emzirme İzlem Formu Verileri 35 4.6. İMDAT Formu Verileri 41 5. TARTIŞMA 42 5.1. Araştırmanın Sınırlılıkları 44 6. SONUÇLAR VE ÖNERİLER 45 6.1. Sonuçlar 45 6.2. Öneriler 46 KAYNAKLAR 47 EKLER 58 ÖZGEÇMİŞ 8