Gliceas na teanga nach bhfuil láidir: Aistriúcháin liteartha ó Ghaeilge go Béarla, 1916-2016

Is í an téis atá á cur chun cinn sa tráchtas seo go raibh straitéis aistriúcháin chinnte ag na haistritheoirí liteartha a d’aistrigh saothair filíochta, ficsin agus neamhfhicsin, ó Ghaeilge go Béarla idir tús an fichiú haois agus tús an aonú haois is fiche. Ní gá glacadh leis an drogall atá ar na haistritheoirí liteartha an straitéis a chleachtann siad a mhíniú mar fhianaise nach ann don straitéis. Trí ghnéithe intéacsúla agus paraitéacsúla a rianú agus a phlé, is féidir solas a chaitheamh ar an straitéis aistriúcháin, patrúin a shoiléiriú, agus a léiriú gur sine i slabhra an aistriúcháin eachtrannaithe é gach spriocthéacs. Is é an snáth ceangail is soiléire agus is mó tionchar idir straitéis aistriúcháin na n-aistritheoirí éagsúla gurb é cultúr an bhuntéacs an t-aonad aistriúcháin. Ní fhéadfaí dúshlán an choilínitheora a thabhairt dá dtabharfaí tús áite don dúchasú, nó ní fhéadfaí aird an léitheora a tharraingt ar chultúr barántúil, dúchasach na hÉireann dá dtabharfaí tús áite don dúchasú. Is feiniméan cultúrtha, frithbheartach é an t-aistriúchán eachtrannaithe ó Ghaeilge go Béarla, feiniméan a bhfuil sé mar aidhm leis dúshlán an chultúir heigeamanaigh a thabhairt. Is idirghabhálaithe agus caomhnóirí cultúir iad na haistritheoirí eachtrannaithe. Tá doirse cultúrtha á n-oscailt acu trí thús áite a thabhairt don eachtrannú. Is náisiúnaithe cultúrtha iad na haistritheoirí chomh maith, agus iad meáite ar úsáid fhrithbheartach a bhaint as an aistriúchán liteartha chun deis a thabhairt do litríocht Ghaeilge na hÉireann páirt a ghlacadh i gcomhrá idirnáisiúnta. Is féidir aidhm an aistriúcháin liteartha ó Ghaeilge go Béarla a mhíniú ar bhealaí éagsúla. Ní féidir talamh slán a dhéanamh de gur tionchar diúltach a bheidh ag an mórtheanga ar litríocht na mionteanga. Is éard atá á áitiú sa tráchtas seo gurb ionann an t-aistriúchán eachtrannaithe ó Ghaeilge go Béarla agus sampla d’ionramháil straitéiseach theanga an chultúir heigeamanaigh chun tairbhe theanga an chultúir fhrith-heigeamanaigh. Tá an dioscúrsa diúltach i leith an aistriúcháin ó Ghaeilge go Béarla ag eascairt as stádas imeallach, iarchoilíneach an phobail choilínithe, seachas as mionanailís ar spriocthéacsanna agus ar straitéisí aistriúcháin aistritheoirí iarchoilíneacha. Tá aird á tarraingt ag aistritheoirí na filíochta, an fhicsin, agus an neamhfhicsin, ar eileacht chultúr an bhuntéacs trí ionramháil straitéiseach theanga chumhachtach an choilínitheora.2018-07-1