BAAC-rapport 04.010

Tijdens het hier beschreven onderzoek kon worden vastgesteld dat onder het voorland nog veel bewaard is gebleven van de fundering van de eerste fase van de stadsmuur. Deze fundering bestaande uit poeren en bogen is op nagenoeg het hele onderzochte tracé nog aanwezig. Er kon worden geconcludeerd dat op deze locatie niet eerder dan aan het eind van de vijftiende eeuw een muur is gebouwd, mogelijk zelfs pas aan het begin van de zestiende eeuw. Daarvoor moet er sprake geweest zijn van een aarden omwalling, waarin vermoedelijk alleen de Corneliushekel van steen geweest is. Het gaat bij deze eerste fase om een recht oplopende muur waartegen aan de stadszijde waarschijnlijk de al eerder aangelegde wal lag. In de zestiende eeuw zijn tegen deze muur enkele steunberen geplaatst, om de druk van dit of een nieuw aangebracht wallichaam te keren. In de eerste helft van de zeventiende eeuw bleek de muur zodanig naar buiten te hellen en zo verzwakt dat het nodig was deze tot de bovenkant van de fundering af te breken om er een nieuwe, schuinstaande muur op te plaatsen. Het is niet duidelijk geworden of dit voor of na het beleg van 1629 gebeurde. Afbeelding 26 geeft een samenvatting van deze fases, waarbij enkele elementen zijn opgenomen die tijdens het onderzoek zijn vastgesteld (de recht oplopende oudste fase van de muur en de schuin oplopende zeventiende eeuwse vervanging die op de fundering van de oudste fase is gezet). Hieraan zijn enkele elementen toegevoegd die niet vastgesteld konden worden; het uiterlijk van de wallichamen en de vorm van de bovenkant van de oudste fase van de muur. Hiervan is tijdens het onderzoek niets aangetroffen; de bovenkant van de muur op afbeelding 26 is gebaseerd op die van de inmeting door van Thienen en Bolyn (afb. 11, bij ‘No. 2’). De eerstvolgende werkzaamheden waarvan muurdelen bewaard zijn gebleven zijn uitgevoerd in de negentiende eeuw. Na de Vestingwet van 1874 is de muur verlaagd en zijn delen van het oppervlak vernieuwd. Achter deze herstellingen, maar ook aan het oppervlak zijn grote delen van de zeventiende eeuwse muur behouden. Ook na het verlagen van de muren moest de muur (in de twintigste eeuw) nog meerdere malen hersteld worden, soms op ingrijpende wijze. In het opgaand muurwerk rondom de Corneliushekel (F28 en F29) is waarschijnlijk niets meer van oudere fases aanwezig, hoewel dit niet met zekerheid is vastgesteld. Ook van de Corneliushekel zelf werd weinig van een oudere fase teruggevonden. Wat is ingemeten, is de veranderde hekel uit 1880 en herstellingen uit de twintigste eeuw. De enige onderdelen die mogelijk met de hekel te maken hebben en ouder zijn dan negentiende eeuws, zijn enkele natuurstenen blokken die bij de zeventiende eeuwse muur horen iets ten noordoosten van de hekel. Van het rondeel werd onder het voorland een oudere fase aangetroffen die mogelijk bij de eerste fase van de muur hoort. In het opgaand muurwerk lijken geen oudere dan negentiende eeuwse herstellingen aanwezig te zijn. Een deel hiervan behoort waarschijnlijk tot de kruittoren die tussen 1840 en 1843 in het rondeel werd aangelegd en in 1880 werd gesloopt. Tijdens het onderzoek werd een deel van het koepelgewelf van de kruittoren vrijgelegd. Hieruit bleek dat mogelijk een groot deel van de kruittoren nog onder het maaiveld van het rondeel en de Parklaan aanwezig zal zijn. Gedeeltes van de muur konden met behulp van vondstmateriaal en baksteenformaten of door hun onderlinge relaties (relatief) worden gedateerd. Maar waarschijnlijk zouden de verschillende bouwfases, zeker de jongere, door middel van archiefonderzoek nauwkeuriger gedateerd en verklaard kunnen worden