Een Bureauonderzoek

In opdracht van Kenniscentrum Landelijk Gebied heeft ADC ArcheoProjecten een bureauonderzoek uitgevoerd voor het landgoed Tulpenburg in de gemeente Amstelveen. In het plangebied zal woningbouw plaatsvinden. Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van aanvraag van een bouwvergunning en was noodzakelijk om te bepalen of bij de voorgenomen activiteiten de kans bestaat dat archeologische resten in de ondergrond worden aangetast. In de diepere ondergrond, die bestaat uit wad- en kwelderafzettingen (Laagpakket van Wormer, Naaldwijk Formatie) kunnen archeologische sporen uit het Neolithicum aanwezig zijn. Gezien het ontbreken van waarnemingen in deze afzettingen is het echter de vraag in hoeverre deze afzettingen geschikt waren voor bewoning. Vanwege de diepe ligging van de afzettingen zijn archeologische resten vaak moeilijk op te sporen. In de periode Bronstijd t/m de Middeleeuwen bevond zich ter plaatse van het onderzoeksgebied een uitgestrekt veenmoeras. Of het gebied mogelijkheden voor bewoning bood is niet bekend. De kans op de aanwezigheid van archeologische sporen in het veen wordt niettemin, vanwege de natte omstandigheden, gering geacht. Vanaf de Late Middeleeuwen werd het gebied op grote schaal ontgonnen en in gebruik genomen voor de landbouw. De huidige Amsteldijk fungeerde hierbij als ontginningsas. In een zone langs deze as kunnen bewoningsresten uit de Late Middeleeuwen en Nieuwe tijd worden aangetroffen. Het plangebied ligt op ca. 100 m afstand van deze ontginningsas, op de locatie van de akkers. Bewoningsresten uit de ontginningsfase kunnen op deze akkers aangetroffen worden, vooral uit de vroegste fase van de ontginningen. In deze periode werd namelijk vaak op de akkers gewoond. De vondstenlaag van deze resten zal zich in de bovenste 30 cm van het veen bevinden. Ondanks de relatief hoge grondwatertrap zullen archeologische waarden zich grotendeels boven de grondwaterspiegel bevinden en zal het organisch vondstmateriaal naar verwachting matig tot slecht bewaard zijn gebleven. Aardewerk zal naar verwachting goed bewaard zijn gebleven. Voor resten uit de Nieuwe tijd geldt een hoge verwachting. In het plangebied bevindt zich namelijk de woning Tulpenburg en de daarbij behorende tuin, waarvan de oorsprong teruggaat tot in de 17e eeuw. De te verwachten archeologische resten bevinden zich vaak reeds binnen enkele decimeters onder het maaiveld. Booronderzoek in een nabijgelegen voormalige buitenplaats heeft aangetoond dat de bovenste 60 cm -mv bestaat uit een antropogene laag met zandig veen, puin en veenbrokjes. Waarschijnlijk is de situatie in het plangebied vergelijkbaar. Fundamenten van het huis Tulpenburg zijn mogelijk tijdens de sloop aan het eind van de 18e eeuw deels verloren gegaan. Uit opgravingen op de buitenplaats Kostverloren (ca. 1,2 km ten noorden van het plangebied) is echter gebleken dat ondanks de kaalslag in de 18e eeuw nog wel funderingsresten aanwezig waren. Mogelijk is dit ook het geval in het plangebied. Verder kan nog een antropogene laag verwacht worden. De archeologische resten bestaan onder andere uit afvalkuilen/waterputten, gebruiksvoorwerpen, gereedschappen en beerputten. Beerputten zijn structuren waar menselijke fecaliën in werden opgevangen (rioolfunctie), maar ze werden vooral gebruikt om huishoudelijk afval in te werpen. Beerputten zijn vanaf de 13de eeuw tot en met de 20ste eeuw in gebruik geweest en zijn archeologisch gezien belangwekkende structuren. Dit komt omdat beerputten en het vondstmateriaal veelzijdige onderzoeksmogelijkheden bieden. Andere resten die mogelijk kunnen worden aangetroffen zijn resten van bijgebouwen, tuinaanleg, botanische resten, grachten, vijvers, e.d. Het is niet geheel duidelijk of het 18e eeuwse landhuis hetzelfde gebouw is als het gebouw uit het begin van de 17e eeuw, of dat er meerdere bouwfasen zijn. In het laatste geval kunnen ook resten verwacht worden van voorgangers van het gesloopte landhuis. Archeologische resten zullen voor een groot deel zijn verstoord door de bouw van de 19e eeuwse boerderij. Halverwege de 20e eeuw is deze boerderij gesloopt en op een andere locatie binnen het perceel 336 weer opgebouwd, waarbij meer bodemverstoring heeft opgetreden. Mogelijk zijn in het plangebied nog (funderings-)resten aanwezig van de 19e eeuwse boerderij. Het advies is om een inventariserend veldonderzoek uit te voeren door middel van een verkennend booronderzoek, teneinde inzicht te krijgen in de aanwezigheid van antropogene ophogingslagen. De exacte invulling van de werkzaamheden dient te worden vastgelegd in een Plan van Aanpak (PvA) of Programma van Eisen (PvE). Bovendien adviseert ADC ArcheoProjecten om in het plangebied tijdens de graafwerkzaamheden tijdens de aanleg van de fundering in een archeologische begeleiding te voorzien. Indien bij de civiele werkzaamheden vondsten of archeologische sporen worden aangetroffen, worden deze geregistreerd en, in zover de werkzaamheden dat toelaten, gedocumenteerd. De exacte invulling van de werkzaamheden dient te worden vastgelegd in een door de bevoegde overheid goed te keuren Programma van Eisen (PvE). Het verdient verder de aanbeveling om de uitvoerder van het grondwerk te wijzen op de plicht archeologische vondsten te melden bij de bevoegde overheid, zoals aangegeven in artikel 53 van de Monumentenwet. Onderhavig rapport is beoordeeld door de Stichting Cultureel Erfgoed Noord-Holland. Deze adviseert geen booronderzoek uit te voeren maar een proefsleuvenonderzoek. Hiermee kan worden bepaald of er nog archeologisch waardevolle resten in de grond aanwezig zijn en wat gepaste vervolgstappen zijn in het kader van behoud of verder onderzoek. Bovendien is de verwachting dat een proefsleuvenonderzoek gegevens kan opleveren die gebruikt kunnen worden in het definitieve ontwerp van het nieuwe landgoed