Wonen tussen de vennen

ADC ArcheoProjecten heeft in de zomer van 2010 een Archeologische Opgraving uitgevoerd in het plangebied De Scheifelaar II in de gemeente Veghel. In het plangebied, gelegen aan de zuidrand van de huidige kern van Veghel en net ten zuidoosten van de bestaande woonwijk ‘De Scheifelaar’, zal nieuwbouw gerealiseerd worden. Het gebied is momenteel agrarisch in gebruik. Bij de aanleg van de nieuwe wijk zullen de archeologische waarden in de bodem verdwijnen en daarom is na het vooronderzoek besloten dat drie zones, te weten 1A, 1B en 1C, verder onderzocht dienden te worden in een definitief archeologisch onderzoek. Het plangebied De Scheifelaar II is circa 17,8 ha groot. Het onderzoeksgebied is circa 2,5 ha groot. Onderhavig rapport is de weerslag van het archeologisch onderzoek in de drie deelzones. In zone 1A zijn het vooral de structuren uit de Romeinse tijd en de Middeleeuwen die opvallen, maar er zijn ook duidelijk bewijzen voor ijzertijdbewoning aanwezig. In onderzoeksgebied 1A zijn bovendien nog zeven kleine vennen aanwezig. Ze verschillen in vorm, grootte en periodisering. Rondom en tussen de vennen gaat de bewoning gewoon door. De vennen zijn archeologisch onderzocht. Gebouwplattegronden uit de IJzertijd ontbreken. Wel kunnen twee clusters met ijzertijdsporen aangeduid worden. De cluster in de noordelijke zone omvat een ven, twee waterkuilen en enkele spiekers. Er lijkt een aanzienlijk deel van een IJzertijd erf te zijn aangesneden. Vermoedelijk bevindt de rest van het erf zich buiten het onderzoeksgebied. Een tweede cluster is te vinden in de zuidelijke hoek van 1A. Romeinse bewoningssporen zijn het meest prominent aanwezig. Er zijn zeven huisplattegronden, waaronder drie potstalhuizen, talrijke bijgebouwen en tientallen spiekers herkend. Naast deze gebouwplattegronden komen nog palenrijen, greppels en waterputten voor. Ook de vennen maakten deel uit van het Romeinse landschap. De Romeinse bewoning situeerde zich vooral op de hoger gelegen delen en aan de randen van de vennen. Er kunnen drie erven onderscheiden worden. Mogelijk hebben deze tegelijkertijd bestaan. Dit kan echter niet met zekerheid gesteld worden. Erf 1 heeft een datering van eind 2e tot begin 3e eeuw meegekregen. De overige twee erven worden vanaf midden 2e tot 3e eeuw gedateerd. Opmerkelijk is de aanwezigheid van drie potstalhuizen. De potstallen zijn integraal gezeefd. Dit leverde een grote hoeveelheid vondstmateriaal (ruim 15.000 stuks) en nieuwe inzichten in het onderzoek naar potstallen op. Het betreft voornamelijk vondsten uit nederzettingscontext, al zijn er aanwijzingen (door het vele aangetroffen opslag- en transportaardewerk) voor surplusproductie en dus handel. Daarnaast zijn in zone 1A nog drie Middeleeuwse erven aangetroffen. Bij één erf kan een fasering aangebracht worden. De nederzetting dateert uit de Ottoonse periode en de Volle Middeleeuwen. Het valt op dat de voorkeur van de middeleeuwse boeren voor de aanleg van hun erven afwijkt van de Romeinse bewoners: terwijl de Romeinse resten zich op de hogere delen van het landschap bevinden liggen de meeste middeleeuwse gebouwplattegronden wat lager en in sommige gevallen tussen de vennen in. Vermoedelijk werden de hoger gelegen gronden voor andere doeleinden gebruikt, zoals akkerbouw, welke in deze periode in areaal lijkt te zijn toegenomen ten opzichte van eerdere perioden. De vennen die nog open lagen lijken alle te zijn gedempt of op natuurlijke wijze dichtgestoven in de Middeleeuwen. In de zuidelijke helft van onderzoeksgebied 1B zijn een huisplattegrond en meerdere spiekers uit de IJzertijd aangetroffen. De huisplattegrond is van het Haps-type. Bij de er rondom liggende spiekers valt één spieker op, een zwaar gefundeerde structuur waarvan vermoed wordt dat deze een andere functie had dan de overige spiekers. Het noordelijke deel wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van landbouwgerelateerde verstoringen en ontgravingen uit de 20e eeuw. Onder een grote verstoring kwamen een middeleeuwse gebouwplattegrond en een waterput tevoorschijn. De rest van het erf ligt buiten het onderzochte gebied. In onderzoeksgebied 1C zijn tussen de recente verstoringen door enkele structuren herkend. Ze dateren vermoedelijk allemaal uit dezelfde tijd; de IJzertijd. De resten omvatten twee gedeeltelijke gebouwplattegronden, enkele spiekers en palenrijen en een waterkuil. Diagnostisch vondstmateriaal is schaars, waardoor er geen exacte datering gegeven kan worden aan deze structuren