Archeologisch bureauonderzoek en gecombineerd verkennend en karterend booronderzoek Hoofdstraat 79 te Apeldoorn in de gemeente Apeldoorn

Gespecificeerde archeologische verwachting Uit het bureauonderzoek blijkt dat het plangebied een landschappelijke ligging heeft op een relatief hooggelegen en van west naar oost (flauw) hellende daluitspoelingswaaier. In de omgeving van het plangebied komen van zuidwest naar noordoost lopende dalvormige laagten voor, met daarin beekdalen zoals het ten zuiden/zuidoosten van het plangebied gelegen beekdal van De Grift. De van nature voldoende gedraineerde gronden van de daluitspoelingswaaier zullen in principe al voor Jagers-Verzamelaars (Laat-Paleolithicum en Mesolithicum) een gunstige ligging hebben gehad als tijdelijke nederzettingslocatie (jachtkampementen). Vanaf het Neolithicum zal het plangebied ook geschikt zijn geweest als nederzettingslocatie voor Landbouwers. Met het ontstaan van Apeldoorn gaat het plangebied deel uitmaken van deze (laat)middeleeuwse dorpskern. Geraadpleegd historisch kaartmateriaal geeft aan dat door het noordwestelijke deel de blusbeek de Leigraaf heeft gelopen. Tijdens de bouw van de direct ten westen van het plangebied gelegen Oranjerie is een deel van de gedempte blusbeek de Leigraaf aangetroffen, met in het dempingsmateriaal vooral Nieuwe tijd resten. Het plangebied heeft een middelhoge verwachting voor het aantreffen van archeologische resten van Jagers-Verzamelaars en laatprehistorische Landbouwers (Laat-Paleolithicum t/m Romeinse tijd), maar verwacht wordt dat eventueel aanwezige resten uit deze perioden reeds verstoord/vergraven zijn tijdens bewerking van de bodem in de Middeleeuwen/Nieuwe tijd. Juist vanwege de ligging van het plangebied binnen de (laat)middeleeuwse dorpskern van Apeldoorn is de kans hoog op het voor-komen van resten uit de (Late-)Middeleeuwen en Nieuwe tijd. Archeologische resten uit deze perioden werden verwacht in de bewerkte grond/oude woongrond. Voor het uiterst noordwestelijke deel van het plangebied werd specifiek dempingsmateriaal verwacht. Te verwachten archeologische resten zijn voornamelijk aardewerkfragmenten. Resultaten inventariserend veldonderzoek Uit de resultaten van het inventariserend veldonderzoek (IVO, verkennende fase direct gecombineerd met de karterende fase) blijkt dat binnen het plangebied de bodemopbouw, onder de aanwezige klin-kerverharding en cunet-/stabilisatiezand, tussen gemiddeld 40 en 150 cm -mv uit geroerde/verstoorde lagen bestaat. Mogelijk betreft het deels gestort humeus zand of plaggendek als ophogingslaag. De samenstelling van de geroerde/verstoorde lagen kunnen in het algemeen beschreven worden als donkerzwartgrijs tot beigebruin gekleurd, zwak tot sterk humeus, zwak grindig, zwak tot sterk siltig, matig grof zand. De onverstoorde bodem betreft direct de C-horizont, bestaande uit witbeige gekleurd, zwak grindig, zwak siltig, matig fijn tot matig grof zand. Het oorspronkelijke moedermateriaal betreft daluitspoelingswaaierafzettingen (sneeuwsmeltwaterafzettingen). De slechte sortering en het voorkomen van grind en zijn hiervoor kenmerkend. Het bevestigt de ligging van het plangebied binnen een daluitspoelingswaaier. Wat de oorspronkelijke bodemopbouw binnen het plangebied is geweest wordt op basis van de boringen niet duidelijk, aangezien restanten hiervan niet zijn aangetroffen. Door de ligging van het plangebied binnen de historische kern van Apeldoorn zullen bodemverstoringen ingrepen ook hebben plaatsgevonden mogelijk al vanaf het einde van de Late-Middeleeuwen en zeker in de Nieuwe tijd. (Sub)recentelijk zijn ook bodemverstorende ingrepen uitgevoerd, vanwege de vele aangetroffen resten baksteen en bouwpuin van (sub)recente ouderdom (19e/20e eeuw). Voor het noordwestelijke deel van het plangebied, daar waar de blusbeek de Leigraaf heeft gelegen, betreft het geroerde/verstoorde deel van de bodem waarschijnlijk dempingsmateriaal. In het onderste deel van het dempingsmateriaal zijn een fragment roodbakkend geglazuurd aardewerk en een pij-pensteeltje aangetroffen, daterend uit de 18e/19e eeuw. Deze resten zijn vergelijkbaar met eerder aangetroffen resten door de AWA tijdens de bouw van de Oranjerie. De voormalige loop van de blus-beek de Leigraaf, door het noordwestelijke deel van het plangebied, lijkt hiermee te worden bevestigd. Verder zijn er geen archeologische resten aangetroffen die duiden op de aanwezigheid van een archeologische vindplaats ouder dan Nieuwe tijd. Conclusie In principe kan geconcludeerd worden dat er sprake is van een archeologische vindplaats in het noordwestelijke deel van het plangebied, daar waar een deel van de gedempte sloot/watergang van de blusbeek de Leigraaf ligt. De gespecificeerde archeologische verwachting, zoals die is weergegeven tijdens het bureauonderzoek, wordt voor dit deel van het plangebied door het booronderzoek dan ook bevestigd. Indien er door de voorgenomen ingreep (uitbreiding van een winkelpand) graafwerkzaamheden worden uitgevoerd tot in/op het gele zand (top van de C-horizont), dan zal de gedempte sloot/watergang (het dempingsmateriaal en bodem van de sloot/watergang) worden ver-stoord/weggegraven. Hierbij dient opgemerkt worden dat het oppervlak van het terreindeel waar een deel van de voormalige sloot/watergang van de Leigraaf ligt, naar verwachting vrij beperkt zal zijn. Tevens is de slootdemping (en daarmee ook de contouren van de Leigraaf) op een hoger niveau aanwezig. Aanvullend onderzoek is al noodzakelijk indien de graafwerkzaamheden dieper reiken dan onderkant bouwvoor. Voor het overige deel/merendeel van het plangebied wordt geconcludeerd dat er, vanwege de recent verstoorde bodemopbouw (op basis van de bijmenging van recent bouwpuin en baksteen) en het verder ontbreken van archeologisch relevante indicatoren, geen aanleiding meer is voor de aanwezigheid van een archeologische vindplaats. Selectieadvies Op grond van de resultaten van het inventariserend veldonderzoek geldt in principe het advies om voor het noordwestelijke deel van het plangebied een vervolgonderzoek te laten uitvoeren. Behoud van de vermoedelijk aanwezige archeologische vindplaats, in de vorm een restant van een deel van de loop van de blusbeek de Leigraaf, zal niet mogelijk zijn bij een niet aangepaste uitvoering van de huidige plannen (graafwerkzaamheden tot aan de huidige top van de C-horizont/verwijderen van de humeuze bovenlaag, ten behoeve van de aanleg van de fundering en nutsvoorzieningen). Vanwege de naar verwachting beperkte oppervlakte waar een deel van de voormalige loop van de blusbeek zal liggen, en de huidige situatie van het plangebied en de directe omgeving, kan als alternatief beter gekozen worden voor een archeologische begeleiding van de graafwerkzaamheden