Bochtafsnijding Delftse Schie, gemeente Schiedam

In de periode van 27 mei tot en met 5 juli 2013 en 28 oktober tot en met 18 december is door ADC ArcheoProjecten op de locatie ‘Delftse Schie’ te Schiedam archeologisch onderzoek verricht, in de vorm van een opgraving en aangrenzend aan het plangebied, een begeleiding. Aanleiding voor beide onderzoeken vormde de voorgenomen bochtafsnijding van de Delftse Schie. Tijdens het onderzoek zijn de restanten van de Oude dijk, dijksloot, terpachtige ophogingen en historische bebouwing aangetroffen. Tevens zijn vermoedelijk de resten van de dam gevonden die in de Schie werd aangelegd, ter voorbereiding van de bouw van de Oude dijk. De ontwikkeling van de bewoning binnen het gebied vond plaats in een landschap dat onder invloed van de mens langzaam veranderde van een natuurlijke omgeving naar een steeds meer gecultiveerde landschapsvorm. Steeds meer land werd voor de landbouw en veeteelt ingericht. In de Romeinse tijd was het gebied al in gebruik en behoorde tot de periferie van een huisplaats, ten noorden van het plangebied. Romeinse sporen die binnen het plangebied zijn aangetroffen betroffen enkele smalle greppels die in het veen waren uitgegraven. In de periode erna vonden diverse overstromingen plaats en ontstond een uitgebreid veengebied. Vanaf de 10e eeuw vonden regionale ontginningen plaats en kreeg het landschap langzaam een steeds opener karakter. In deze periode werden er in de omgeving granen, waaronder rogge op de akkers verbouwd. De ontginningen hadden echter wel tot gevolg, dat het land langzaam inklonk en lager kwam te liggen. Hierdoor was het ontvankelijker voor overstromingen. Als reactie hierop werd de polder bedijkt. In de late 12e eeuw werd een dam in de Schie aangelegd, om zo de Oude Dijk te kunnen aanleggen. Aan de voet van de dijk werd vervolgens een dijksloot gegraven. Vrij snel hierna zijn er ophogingen aangebracht en werd daarmee ook de dijksloot aan het oog onttrokken. Botanisch en pollenonderzoek toont aan dat de belangrijkste veranderingen in het landschap in deze periode plaats hebben gevonden. Het landschap droogde op en werd aanzienlijk opener ten gevolge van een toenemend aandeel in de akkerbouw. Op deze ophogingen zijn slechts weinig sporen van bewoning aangetroffen, in de vorm van plaggenwanden en kuilen. Er werd veel vondstmateriaal aangetroffen in het dijklichaam, de dijksloot en de ophogingen. Het betreft onder andere geïmporteerd aardewerk uit het Duitse Rijnland, als ook lokaal geproduceerd kogelpotaardewerk en hoogversierd aardewerk. Tevens werd er veel tufsteen gevonden, maar ook kloostermoppen en geprofileerde bakstenen. Dat deze vroege bouwmaterialen hier samen werden gevonden, wijst op een datering in de overgangsperiode van tufsteen naar baksteen. Er werden tevens veel metalen voorwerpen verzameld. Het betrof onder andere een beitel, gespen, een lanspunt, knijpscharen, lemmeten van messen, een broche, een ring en een sleutel. Een tot nu toe onbekend type leren instapschoen behoorde ook tot de vondsten. Ten slotte was de vondst van een vrijwel complete houten stoel uit het begin van de 13e eeuw zelfs uniek te noemen. De vroegste historische vermelding van bewoning binnen het plangebied dateert uit de vroege 15e eeuw. Het betreft een boerderij met de naam ’s Gravenhuize. Aangetroffen restanten die aan deze historische vermeldingen zijn te koppelen waren een laat 14e-eeuwse/vroeg 15e-eeuwse haardplaats en een wandspoor, die onderdeel waren van een vakwerkhuis. Uit deze periode zijn een aantal metalen voorwerpen geborgen, zoals een mes met lemmet en heft, een knijpschaar, een gesp en een gordelsluiting met een restant leer, een halve groot (munt) en een hoefijzer. Tevens werd onder andere een tweetal leren kinderschoenen en een natuurstenen vijzel gevonden. In de Nieuwe tijd waren er veel akkers aanwezig in de omgeving. Op deze akkers werden granen, waaronder rogge, verbouwd. Evenals in de Late Middeleeuwen bedreef men vermoedelijk ook veeteelt en werden de graslanden gebruikt voor beweiding met vee. Daarnaast was een deel van de graslanden mogelijk als hooiland in gebruik. De oudste baksteenbouw op de locatie betreft de westelijke boerderij. Deze dateert uit de 16e eeuw en is op de plek van het voormalige vakwerkhuis gebouwd. Er zijn bij de boerderij aanwijzingen aangetroffen die wijzen op het ambacht van boter maken. Het terrein ten oosten van deze boerderij werd in de 17e en het begin van de 18e eeuw doorsneden door verschillende sloten. Er werd veel aardewerk uit deze periode aangetroffen, voornamelijk afkomstig uit de oudste sloot. Hier kwam ook een hoefijzer, een vet of ijsspoor, een borgpen, een speelgoed treeft, een beitel of wig en een mooi bewerkt heft uit. Metaalvondsten uit andere contexten betroffen onder andere enkele lemmeten van messen, gespen, een tinnen lepel en een maaihaak. Andere vondsten betroffen onder andere een kelkglas en enkele leren schoenen, als ook een weinig pijpaardewerk. Pas in de 18e eeuw werden deze sloten gedempt, waarna een tweede boerderij werd gebouwd. Beide boerderijen hebben nog tot in de jaren 60 van de vorige eeuw bestaan. Over de gehele bewoningsperiode genomen zijn bijzondere vondsten gedaan die wijzen op een hogere mate van welstand, echter zijn deze gering in aantal. Het meest opvallend hierin zijn de 13e-eeuwse ophogingspakketten. Deze bevatten opmerkelijk veel vondsten die duiden op een hoge sociale klasse. De grond is waarschijnlijk vanaf één andere locatie aangevoerd, een plaats waar de bewoners waarschijnlijk een hoge mate van welstand genoten