Archeologisch bureauonderzoek: Kruisvaart, Utrecht, gemeente Utrecht

In augustus 2015 is een archeologisch bureauonderzoek uitgevoerd voor de Kruisvaartkade in Utrecht, gemeente Utrecht. De aanleiding voor dit onderzoek is de geplande realisatie van woningen. Er wordt gekeken naar de mogelijkheden voor het ontwikkelen/bouwrijp maken van de locatie. In deze fase van de planvorming zijn nog geen gegevens bekend over verstoringsdieptes en dergelijke. Het doel van het bureauonderzoek is het opstellen van een gespecificeerde verwachting voor het plangebied. Dit gebeurt aan de hand van bestaande bronnen over bekende en verwachte archeologische waarden binnen het plangebied. Op basis van de resultaten van het onderzoek worden aanbevelingen gedaan over eventueel behoud of vervolgonderzoek. Het plangebied aan de Kruisvaart is gelegen in een gebied dat gedurende het Holoceen lange tijd onder invloed van rivieren heeft gestaan. In het noorden van het plangebied worden oeverwal- en kronkelwaardafzettingen van de Oudwulverbroek stroomrug verwacht die bedekt zijn door afzettingen van de middeleeuwse Oude Rijn. Ten zuiden daarvan ligt een geul van de middeleeuwse Oude Rijn die alle oudere afzettingen ter plaatse zal hebben opgeruimd. In het zuidelijke deel van het plangebied (het grootste deel) komen oeverwal- en kronkelwaardafzettingen van de Oude Rijn Post-Werkhoven stroomrug voor die bedekt zijn door afzettingen van de middeleeuwse Oude Rijn. De afzettingen van de stroomruggen worden verwacht op een diepte van ongeveer 1,0 tot 2,0 m +NAP en de oeverwal- en kronkelwaardafzettingen liggen daar boven op. Het plangebied heeft tot in de 19e eeuw in het buitengebied van de stad Utrecht gelegen. Tot aan de gedeeltelijke realisatie van de uitbreidingsplannen van Utrecht in 1664 liep het Lijnpad, één van de uitvalswegen van de stad, door het plangebied heen. Langs deze weg kwam mogelijk bebouwing voor. Verder van de weg af was het plangebied in gebruik als akker of weiland. Toen in 1664 een grachtenstelsel werd gegraven, verdween de weg. Het plangebied werd voornamelijk als tuinbouwgrond in gebruik genomen en vlak ten zuiden werd een steenoven gebouwd, die in de 19e eeuw was uitgebreid met een panoven en een porseleinfabriek. De porseleinfabriek en meerdere huizen bevonden zich in het zuiden van het plangebied. Aan het einde van de 19e eeuw werd het gebied in gebruik genomen door de spoorwegen. In de jaren daarna vonden er diverse bouw- en sloopwerkzaamheden van loodsen en een onderkelderd PTT gebouw plaats en werden sporen diverse malen verlegd. Binnen het plangebied hebben veel grondverstorende werkzaamheden plaatsgevonden. Het plangebied is in gebruik geweest als moestuin. De aanwezigheid van een panoven, steenoven en porseleinfabriek in het zuiden maken de kans aanwezig dat er klei is afgegraven. Daarnaast kan de bouw en sloop van deze fabrieken voor verstoringen hebben gezorgd. Ook de werkzaamheden ten behoeve van het aanleggen en verplaatsen van de spoorlijnen zal voor verstoringen hebben gezorgd. Ter plaatse van de kelder is ongeveer 3 m afgegraven. Vanwege de opeenstapeling van rivierafzettingen die in het plangebied aanwezig is, is de kans echter aanwezig dat op diepere niveaus nog wel archeologische resten voorkomen. Deze niveaus worden verwacht tot ongeveer 1,0 à 2,0 m +NAP. In hoeverre deze resten intact zijn, hangt mede af van hoe erosief de rivierverleggingen zijn geweest. Op de stroomruggen kunnen archeologische resten voorkomen vanaf de prehistorie tot aan de Middeleeuwen. In het zuiden van het plangebied zijn ook nog resten uit de Nieuwe tijd (van het fabrieksterrein) mogelijk en in het noorden van het plangebied kunnen resten van een weg met eventuele aangrenzende bebouwing worden aangetroffen. Aan de hand van het wordt geadviseerd om in het plangebied vervolgonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek uit te laten voeren, waarbij de boringen reiken tot in het diepste archeologische niveau (maximaal ca. 0 m NAP). Dit onderzoek dient gericht te zijn op het vaststellen van de verstoringsdieptes en van de mogelijke archeologische niveaus. Alleen ter plaatse van de Kruisvaart wordt geen archeologisch vervolgonderzoek geadviseerd. Naar verwachting zijn daar geen intacte archeologische niveaus meer aanwezig