BAAC rapport A-14.0151

Tussen 30 juni en 14 september 2014 en tussen 18 en 29 mei 2015 is in opdracht van de provincie Gelderland door BAAC een proefsleuvenonder-zoek met doorstart naar opgraving en begeleiding uitgevoerd in het plangebied Prinsenhof te Arnhem. Tijdens het onderzoek zijn in totaal 2 proefsleuven en 18 opgravingsputten met een totale oppervlakte van 14.985 m2 onderzocht. De aanleiding voor het archeologisch onderzoek vormde de voorgenomen realisatie van Het Gelders Huis, een nieuw onderdeel van het provinciehuis. In totaal zijn er tijdens het onderzoek 265 sporen onderzocht. Hieruit konden 13 structuren worden herleid. De structuren hebben betrekking op de stadsverdediging uit de periode 12911 tot en met de 18e eeuw, het Hof van Gelre, de Sint Jansbeek en de 19e-eeuwse bebouwing uit de periode 1853 - 1944. In het uiterste noorden van het onderzoeksgebied is zwaar muurwerk gevonden dat is toe te schrijven aan de stadsmuur en een deel van een muurtoren. De muurtoren behoorde toe aan de eerste stadsmuur en is te dateren rond 1291. Enkele meters voor de toren is, aan de landzijde, een tweede stadsmuur teruggevonden. De kern van de tweede stadsmuur is te dateren in het eerste kwart van de 15e eeuw, toen aan de zuidoostzijde van de stad gestart werd met de bouw van een tweede muur. Aan de grachtzijde is deze muur in de 17e eeuw plaatselijk voorzien van een klampmuur. Het fenomeen van een dubbele ommuring is een zeldzaam verschijnsel in Nederland. Voor de tweede stadsmuur lag de binnengracht. Deze had een breedte van 12,50 m, hierna volgde de wal. In de wal konden twee fasen worden onderscheiden. De oudste fase van de wal dateert in het eerste kwart van de 15e eeuw en is mogelijk gelijktijdig met de tweede stadsmuur. In fase 2, die rond 1600 is te dateren, wordt de wal opgehoogd en verbreed. Op de wal wordt een muur gebouwd. In het laatste kwart van de 18e eeuw wordt er voor de wal een houten beschoeiing aangelegd, aan de zijde van de buitengracht. Tegen de wal is toen een raster van kruisankers geplaatst om afglijding van de wal te voorkomen. Vóór de wal was de buitengracht gelegen. Aangezien deze gracht voorafgaand aan de demping in 1853 schoon is gebaggerd, zijn hier tijdens het archeologisch onderzoek geen oude vullingslagen gevonden. Binnen de stadsmuur is muurwerk teruggevonden van het 14e-eeuwse Hof van Gelre. Het betreft slechts een klein deel van een gebouw dat aan de Sint Jansbeek was gelegen. Naast het Hof van Gelre is een deel van de Sint Jansbeek aangesneden die rond 1853 uit het stadsbeeld verdwijnt, wanneer deze wordt overkluisd. In de periode na 1853 wordt de buitengracht gedempt en raakt het plangebied bebouwd. Resten van deze bebouwing zijn fragmentarisch teruggevonden, alleen aan het voormalige Eusebiusplein zijn de putringen van de diepere delen van de funderingen teruggevonden en in het noorden de resten van het voormalige Rijksarchief. In 1944, bij de Slag om Arnhem, wordt de bebouwing in het plangebied compleet verwoest. Uit deze periode zijn een 9-tal bomkraters teruggevonden. Uit de vulling van deze kraters komt veel puin en huishoudelijk afval en opvallend weinig materiaal dat direct te relateren is aan de gevechten uit de Tweede Wereldoorlog