BAAC rappport 05.0346

De gemeente Oegstgeest heeft het stedenbouwkundig plangebied laten onderzoeken op de aanwezigheid van behoudenswaardige archeologische vindplaatsen. Het huidige onderzoek vond plaats naar aanleiding van eerder verricht bureau- en booronderzoek en een inventariserend veldonderzoek door middel van proefsleuven. In een deelgebied waar resten uit de Middeleeuwen te verwachten waren, vond een uitbreiding van het proefsleufonderzoek plaats in combinatie met vlakdekkende opgravingsputten. Op basis van een Programma van Eisen en in overleg met de opdrachtgever en de bevoegde overheid is de strategie in het veld bepaald. De bewoningsporen binnen het onderzoeksgebied Rijnfront - Vindpaats III.6 zijn vooral te dateren in de Volle en Late Middeleeuwen (tussen ca. 950 en 1325 na Chr.). Op en langs een verlandde post-Romeinse crevasse van de Oude Rijn zijn verschillende activiteitenzones uit met name de 11de en 12de eeuw aangetroffen. De meest intensieve gebruiksperiode bevindt zich in de tweede helft van de 12de eeuw. Aangezien maar een deel van de vindplaats archeologisch onderzocht is - de nederzetting zelf bevindt zich buiten het door bouwplannen bedreigde terrein - kan slechts een beeld geschetst worden van perifere verschijnselen. Alleen in proefsleuf WP10 is een glimp opgevangen van een middeleeuws erf uit waarschijnlijk verschillende bewoningsfasen, blijkens drie naast elkaar gelegen waterputten. De begrenzing van de vindplaats is alleen in oostelijke richting vastgesteld. Er is een duidelijke relatie tussen het gevormde landschap en de wijze waarop het terrein daarna is ingericht. Uit de fysisch-geografische waarnemingen is opgemaakt dat het terrein vanaf het westelijke deel van WP7 hoger gelegen was, om vervolgens over te gaan in een depressie, waar de crevassegeul zich een weg door heeft gebaand. Verder naar het westen richting de oeverwal liep het terrein weer op. Op de hogere delen van het onderzoeksgebied blijken vooral gebouwstructuren te zijn aangetroffen: de structuren in WP25 en de erfelementen (waaronder ook de drie waterputten) halverwege WP10, die zich tegen de flank van de oeverwal bevinden. Ook kringgreppels, destijds vermoedelijk gegraven rondom op te werpen hooibergen, bevinden zich tegen de flank van de oeverwal, waarbij de ruimtelijke verspreiding en oriëntatie terug te voeren zijn op het gevormde landschap. Tenslotte is een opeenvolging van sloten gelokaliseerd in een zone die parallel loopt langs de crevasse. Zowel de crevasse als de sloten bevinden zich in een lager deel van het oorspronkelijke terrein.Het terrein is in te delen in verschillende functionele zones. Het (noord)westen bestaat - naast de greppels - vooral uit elementen die te maken hebben met opslag. Zowel binnen de omgreppeling waar mogelijk hooibergen met randgreppels hebben gestaan, als erbuiten waar mogelijk een schuur (ST001) heeft gestaan. Het zuiden bestaat - zover dat opgemaakt kan worden uit de huidige opgravingsgegevens - meer uit het erfdeel waar bijvoorbeeld woonstalhuizen te verwachten zullen zijn met in de directe nabijheid een waterput. Op de locatie van het hedendaagse woonhuis aan de Oude Rijnsburgseweg zouden dan ook meer bewoningsporen te verwachten kunnen zijn uit de Volle Middeleeuwen, mits de recente bebouwing het bodemarchief niet verstoord heeft. De in de zuidwestelijke proefsleuven aangetroffen sporen (waterputten en paalsporen) lijken zich net aan de oostelijke rand van deze bewoning te bevinden. De zone waar de akkerbouw heeft plaatsgevonden, is niet goed aantoonbaar, maar het natte en kalkarme komgebied aan de oostzijde zal niet zo geschikt zijn geweest. Waarschijnlijk zijn hogere stroomruggen hier voor benut, terwijl het vee eventueel nog op de komgronden kon grazen. Het akkerland zal zich zeker op korte afstand van de bewoning hebben bevonden. Dat het terrein gedurende meer fasen en perioden in gebruik is geweest, is goed af te leiden uit de opeenvolgende greppel- en slotensystemen. Uit de oversnijdende relatie tussen deze sloten, kringgreppels en overige sporen is een relatieve datering af te leiden, waarop de fasering van de vindplaats is gebaseerd. Deze fasering is vervolgens gekoppeld aan de datering van het weinig aangetroffen aardewerk. Het aardewerk, dat voor een kleine meerderheid bestaat uit importwaar uit het Duitse Rijnland en de Maasvallei, heeft aangetoond dat het terrein tussen 950 en 1325 na Chr. continu in gebruik is geweest, maar het zwaartepunt lijkt te liggen in de tweede helft van de 12de eeuw en het eerste kwart van de 13de eeuw. Dit is een periode van circa 75 jaar, die valt binnen de derde bewoningsfase die is aangetroffen. Het is zeer waarschijnlijk dat de meeste nederzettingsporen (gebouwstructuren, kringgreppels, de drie waterputten) ook uit deze tijd stammen. Helaas kan op grond van het aardewerk niets gezegd worden over de functie en sociale status van de nederzetting, met name vanwege het gebrek aan vergelijkbare vondstcomplexen in de direct omgeving. Badorf en laat-Mayen aardewerk, evenals enkele prehistorische scherven, kunnen als verspit dan wel verspoeld materiaal gezien worden. In de Middeleeuwse sporen zijn geen metalen voorwerpen teruggevonden. Dit hangt hoogstwaarschijnlijk samen met het slecht conserverende vermogen van de bodem, maar wellicht dat op het thans niet opgegraven erf, waar meer geleefd en gewoond werd, eerder metalen voorwerpen te verwachten zijn. Het terugvinden van metaal zou dus ook te maken kunnen hebben met de activiteitenzone die opgegraven wordt. Van de geanalyseerde botfragmenten, hoewel eigenlijk qua aantal te laag om betrouwbare uitspraken te kunnen doen over veeteelt en vleesconsumptie, kan gezegd worden dat de samenstelling van aangetroffen diersoorten en de verhoudingen daartussen overeen komen met contemporaine vondstcomplexen uit de omgeving, zoals Valkenburg en Rijnsburg. De meest gegeten veesoorten bestonden uit rund (77%), varken (11%) en schaap of geit (12%). Van paarden zijn ook enkele botfragmenten aangetroffen. Verder zijn er aanwijzingen voor botbewerking, ten dele tot stand gekomen door de slacht voor vleesconsumptie en ten dele voor niet-consumptieve doeleinden. Er zijn aanwijzingen dat beenter plaatse bewerkt is, getuige enkele kenmerkende bewerkingsporen op botmateriaal. Het is op dit moment moeilijk uitspraken te doen over de status van de nederzetting in de 12de en 13de eeuw. Er is weliswaar weinig vondstmateriaal aangetroffen, maar of hieruit meteen geconcludeerd mag worden dat het om arme bewoners gaat zou veel te voorbarig zijn. Er moet immers rekening gehouden worden met welke delen van de nederzetting thans zijn opgegraven en dat de huidige data afkomstig zijn van de rand van de bewoning. Naast de veeteelt en de daaruit afvloeiende (seizoensmatige) nijverheid in de vorm van been- en huidbewerking en de eventuele verkoop van de producten, speelde uiteraard de akkerbouw een belangrijke economische bron van bestaan. De aanwezige kringgreppels, behorende bij hooimijten, zijn daar op dit moment de belangrijkste aanwijzing voor. De vooral aangetroffen middeleeuwse resten (met name uit de Volle Middeleeuwen van Fase III) vormen ook het zwaartepunt van de aanwezige archeologie. Latere sporen en mogelijk structuren zijn zeker ook aanwezig op het terrein en tonen aan dat het terrein vanaf de Volle Middeleeuwen continu in gebruik is geweest. Deze post-middeleeuwse sporen betreffen waarschijnlijk vooral perifere verschijnselen. Echte aanwijzingen voor bewoning zijn niet gevonden, waardoor het aannemelijk is dat de vindplaats vanaf het eind van de Middeleeuwen niet meer is bewoond. In de tweede helft van de 20ste eeuw is het terrein ingericht ten behoeve van kassen en tuinbouw, met een bijbehorend woonhuis