Eindrapportage archeologisch bureauonderzoek (9739.002) Tracé Posterenk - Waterfabriek te Wilp

Gespecificeerde archeologische verwachting Uit de verzamelde aardwetenschappelijke gegevens blijkt dat het plangebied/tracé binnen een dekzandlandschap ligt. Hierbinnen heeft het centraal-oostelijke deel van het plangebied/tracé een ligging binnen een omvangrijke, van noord naar zuid lopende dekzandrug, waarop tevens het ten noorden gelegen buurtschap Posterenk is ontstaan. Enkele delen van de westelijke helft van het plangebied/tracé liggen binnen dekzandrug/-kopjes van beperkte omvang dan wel dekzandwelvingen. Verder heeft het plangebied/tracé een relatief lage ligging binnen waarschijnlijk vlaktes van ten dele verspoelde dekzanden. Met het ontstaan van de Gelderse IJssel, rond het einde van de Romeinse tijd/overgang naar de Vroege-Middeleeuwen (tussen circa 350 en 600 na Chr., Merovingische tijd), kwam het oostelijke deel van het plangebied/tracé binnen het overstromingsgebied te liggen. Vooral in de periode tussen circa 600 en 1300 na Chr. zal een pakket overstromingsklei/komklei zijn gesedimenteerd bovenop de dekzandafzettingen en daarmee vooral in de dekzandvlakten/-laagten. Vanaf het Laat-Paleolithicum vormden de hoger gelegen dekzandruggen en -koppen de meest gunstige locaties die gebruikt werden als (tijdelijke) woonplaats, begraafplaats en/of akkerland, maar ook de dekzandwelvingen waren hiervoor waarschijnlijk voldoende geschikt. Daarbij is tevens een kenmerk van de bewoningsgeschiedenis van Oost-Nederland dat in de loop van de IJzertijd-Romeinse tijd-Middeleeuwen de huisplaatsen steeds plaatsvaster werden en vaak verplaatsen naar de flanken van de dekzandruggen en mogelijk voor (langere) perioden naar de dekzandwelvingen (overgangspositie), zodat een maximaal areaal aan akkerlanden benut kon worden op de hogere en van nature goed ontwaterde delen van de dekzandruggen. De binnen de lager gelegen dekzandvlakten (en voor het oostelijke deel van het plangebied/tracé na het ontstaan van de Gelderse IJssel functionerend als overstromingsvlakten) aanwezige natuurlijke graslanden waren voornamelijk geschikt als graasgronden voor vee, echter ongeschikt of minder geschikt waren voor bewoning. Geraadpleegd historisch kaartmateriaal laat zien dat vanaf de tweede helft van de 18e eeuw het plangebied/tracé merendeels door een reeds ontgonnen gebied liep dat in agrarisch gebruik was. Deze ligging binnen het agrarisch buitengebied van Wilp en Posterenk veranderde in de loop van de 19e en het merendeel van de 20e eeuw vrijwel niet. De voorloper Kneuterstraat, waar een groot deel van het plangebied/tracé langs loopt, bestond al deels in de tweede helft van de 18e eeuw en is in oostelijke richting verlengd rond begin jaren ’20 van de 20e eeuw. In de jaren ’70 van de 20e eeuw is het recreatieterrein Bussloo aangelegd en kwam een groot deel (centraal-westelijke, centrale en centraal-oostelijke deel) van het plangebied/tracé in de uiterst noordelijke strook van dit recreatiegebied te liggen. In de directe omgeving van het plangebied/tracé zijn tot op heden geen archeologische resten aangetroffen. Hierbij dient opgemerkt te worden dat het aantal uitgevoerde archeologische onderzoeken zeer beperkt is. De enkele uitgevoerde vooronderzoeken (prospectieve onderzoeken) hebben tot op heden niet geresulteerd in het aantreffen van archeologische vindplaatsen. Circa 1000 meter ten noorden/noordwesten van het centrale tot oostelijke deel van het plangebied/tracé, langs de rijksweg A1 zijn vondsten bekend van vroeg- en laatmiddeleeuws aardewerk. In het circa 1.000 meter ten zuidoosten van het centraal-oostelijke deel van het plangebied/tracé gelegen AMK-terrein 2696, landschappelijk gelegen op een grootschalige dekzandrug, zijn bewoningsporen en resten aangetroffen uit het Laat-Neolithicum, de Romeinse tijd en tevens de Middeleeuwen. Het laat zien dat zeker de omvangrijke dekzandruggen, tevens een dik plaggendek wordt verwacht, gunstige bewoningslocaties vormden. Op basis van bovenstaande uitgangspunten, en grotendeels conform de archeologische beleidskaart van de gemeente Voorst, geldt voor de delen van het plangebied/tracé die binnen een dekzandrug, dekzandkopjes dan wel binnen een gebied van dekzandwelvingen liggen, een hoge tot middelhoge trefkans op het voorkomen van archeologische resten uit alle archeologische perioden vanaf het Laat-Paleolithicum. Voor de delen van het plangebied/tracé die binnen dekzandvlakten/-laagten en het overstromingsgebied van de Gelderse IJssel liggen (oostelijke deel van het plangebied/tracé) geldt een lage trefkans. Conclusie en advies Het bureauonderzoek toont aan dat er zich in het plangebied/tracé mogelijk archeologische waarden kunnen bevinden. Er geldt een hoge tot middelhoge verwachting voor de delen van het plangebied/tracé die binnen een dekzandrug/-kopje dan wel een gebied van dekzandwelving liggen, waar de omstandigheden in het verleden mogelijk voldoende geschikt waren voor (tijdelijke) bewoning. Deze betreffen het centraal tot centraal-oostelijke deel en het westelijke deel van het plangebied/tracé. Geadviseerd wordt om binnen deze delen van het tracé (van voldoende omvang/lengte) (zie figuur 14) een vervolgonderzoek te laten uitvoeren in de vorm van een inventariserend veldonderzoek uit te voeren direct in de gecombineerd verkennende en karterende fase (megaboringen met Edelmanboor diameter 15 cm). Omdat het plangebied de vorm van een lijnelement heeft, worden de boringen in één boorraai gezet over de hartlijn van het tracé, en met een afstand 25 meter tussen de boringen. Door middel van het zetten van deze boringen kan bepaald worden of vegetatie- en/of cultuurlagen aan-/afwezig zijn die zichtbaar zijn als bodem-verkleuringen. Daar waar sprake is van een (deels) intact profiel dient de laag waar archeologische indicatoren meest waarschijnlijk kunnen worden verwacht gezeefd te worden met behulp van een zeef met een maaswijdte van 4 mm. Het zeefresidu dient geïnspecteerd op het voorkomen van archeologische indicatoren, zoals fragmenten vuursteen, aardewerk, houtskool, verbrande leem, bot etc. Indien uit de resultaten van het karterend booronderzoek, eventueel gecombineerd met een oppervlaktekartering, blijkt dat er sprake is van een archeologische vindplaats, dan geeft dit aanleiding om een aanvullend archeologisch onderzoek te laten uitvoeren. Voor de overige delen van het plangebied/tracé die binnen dekzandvlakten/-laagten en het overstromingsgebied van de Gelderse IJssel geldt een lage verwachting, waar de omstandigheden in het verleden ongeschikt of minder geschikt waren voor bewoning. Vooralsnog wordt geadviseerd hier geen vervolgonderzoek te laten uitvoeren. Door de bevoegde overheid (de deskundige namens de bevoegde overheid) is geadviseerd om de delen van het het plangebied/tracé met een lage verwachting, op basis van alleen de fase van een bureauonderzoek, nog niet vrij te geven. Er dient eerst en verkennend booronderzoek te worden uitgevoerd (complete basale veldtoets), om daarmee het gespecificeerde verwachtingsmodel te kunnen aanvullen/toetsen en om een beter inzicht/betrouwbaar beeld te verkrijgen van de opbouw en mate van gaafheid van de oorspronkelijke bodemopbouw dan wel welke antropogene beïnvloeding heeft plaatsgevonden. De verkennende boringen (Edelmanboor diameter minimaal 7 cm) dienen in één boorraai gezet over de hartlijn van het tracé en met een afstand van 40 meter tussen de boringen. Op basis van de resultaten van het verkennend booronderzoek kan gekeken worden of/waar een kartering middels megaboringen nog zinnig is, of dat een andere onderzoeksmethodiek gehanteerd dien te worden (proefsleuvenonderzoek of opgraving – variant archeologische begelei-ding)