Dışavurumcu Sanat Terapinin Üniversite Öğrencilerinde Akış Durumu Ve Psikolojik İyi Oluş Üzerindeki Etkisi

Bu araştırmanın amacı dışavurumcu sanat terapisinin akış durumu ve psikolojik iyi oluş üzerindeki etkisini değerlendirmektir. Bu bağlamda İstanbul’da bir vakıf üniversitesinde birinci sınıfta öğrenim gören 42 öğrenciden oluşan örneklem grubuna ön test- son test yöntemi kullanılarak iki farklı ölçek uygulanmıştır. Deney grubu öğrencileri ile 3 seans sanat terapi çalışılmıştır, kontrol grubundaki öğrenciler sanat terapi seanslarına katılmamıştır. Araştırmada Psikolojik İyi Oluş Ölçekleri (PİOÖ) (Psychological Well-Being Scale, Ryff & Singer) ve Durumluk ve Sürekli Optimal Performans Duygu Durum-2 Ölçekleri (Dispositional Flow Scale–2 and Flow State Scale–2, Jackson) isimli Türkçeye uyarlanmış 5’li Likert tipi iki ölçek kullanılmıştır. Ayrıca demografik değişkenler kapsamında cinsiyet, yaş, öğrenim görülen bölüm, algılanan gelir düzeyi, ikâmet edilen mekân, aile ile birlikte yaşama durumu, aile tipi ve meslek gibi değişkenlerin akış durumu ve psikolojik iyi oluş üzerindeki etkileri değerlendirilmiştir. Durumluk ve Sürekli Optimal Performans Duygu Durum-2 Ölçekleri deney grubu öğrencilerinin sürekli akış ölçeği ön test son test puanları arasında anlamlı düzeyde farklılık bulunmuştur. Ancak durumluk akış ölçeği ön test son test puanları arasında anlamlı bir farklılık görülmemiştir. Kontrol grubu ve deney grubu sürekli akış ve durumluk akış puanları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık görülmemiştir. Chilton (2013) ve Lee (2013) akış durumu üzerine yaptığı çalışmalarda da sanat terapi ile akış durumu arasında anlamlı düzeyde ilişki bulunmuştur. Deney grubu öğrencilerinin Psikolojik iyi oluş ölçeği ön-test son test puanları arasında anlamlı düzeyde farklılık görülmüştür. Bu sonuç literatürde sanat terapisinin psikolojik iyi oluş üzerinde olumlu etkisi olduğunu bildiren araştırmalarla örtüşmektedir (Oğuz ve Duran, 2006), (Puig ve ark., 2006). Öte yandan kontrol grubu öğrencilerinin PİOÖ puanı ile deney grubu öğrencilerinin PİOÖ puanları arasında anlamlı düzeyde farklılık bulunmamıştır. Psikolojik iyi oluş ve akış durumu arasında anlamlı düzeyde korrelasyon elde edilmemiştir.İÇİNDEKİLER Sayfa No Bilimsel Etik Sayfası iii Tez Kabul Formu iii Bilimsel Etik Kurul Formu iv Kısaltmalar Listesi ix Tablolar Listesi x Ekler Listesi xiii Teşekkür xiv İthaf xv Özet xvi Abstract xvii BÖLÜM I GİRİŞ 1.1. Problem 1 1.2. Araştırmanın Amacı 5 1.3. Araştırma Soruları 5 1.4. Araştırmanın Gerekçesi ve Önemi 7 1.5. Tanımlar 9 BÖLÜM II 2.1. Sanat Terapisinin Gelişimi Sanat Terapisi Tarihçesi 10 2.1.1. Dışavurumcu Sanat Terapisinin Tarihçesi 10 2.1.2. Türkiye’de Dışavurumcu Sanat Terapisinin Tarihçesi 16 2.2. Dışavurumcu Sanat Terapisi 20 2.2.1.Dışavurumcu Sanat Terapisinde Temel Kavramlar 23 2.2.1.1. Formülasyon 23 2.2.1.1.1. Çerçeve 23 2.2.1.2.Aktarım (Transferans) ve Karşıt Aktarım (Countertransference) 24 2.2.1.3. Savunma Mekanizmaları 25 2.2.1.3.1.Süblimasyon/Yüceltme 25 2.2.1.3.1.1.Simgeleşme 26 2.2.1.3.2. Yansıtma/Projeksiyon 27 2.2.2. Winnicott; “Üçüncü Alan” ve Sanat 28 2.2.3.Yaratıcılık ve Sanat 29 2.3. “Akış” Teorisi 34 2.4. Psikolojik İyi Oluş 38 BÖLÜM III YÖNTEM 3.1. Araştırma Modeli 47 3.2. Araştırma Soruları 48 3.2.1. Hipotezler 49 3.3.Kullanılan Ölçekler 50 3.3.1. Durumluk ve Sürekli Optimal Performans Duygu Durum-2 Ölçekleri (Dispositional Flow Scale–2 and Flow State Scale–2, Jackson) 50 3.3.2. Psikolojik İyi Oluş Ölçekleri (PİOÖ) (Psychological Well-Being Scale, Ryff & Singer) 51 3.3.3. Kişisel Bilgi Formu 51 3.4. Verilerin Toplanması 52 3.4.1. Dışavurumcu Sanat Terapisi (DST) Programı 52 3.5. Verilerin Analizi 58 3.6. Etik 59 BÖLÜM IV BULGULAR 4.1. Betimsel İstatistik Tabloları 60 4.2. Dışavurumcu Sanat Terapisinin Akış Üzerindeki Etkisine İlişkin Bulgular 62 4.3. Akış Durumu Ölçeğinde Alınan Puanların Demografik Değişkenlere Göre Değerlendirilmesine İlişkin Bulgular 67 4.4. Dışavurumcu Sanat Terapisinin Psikolojik İyi Oluş Üzerindeki Etkisine İlişkin Bulgular 84 4.5. Psikolojik İyi Oluş Ölçeğinde Alınan Puanların Demografik Değişkenlere Göre Değerlendirilmesine İlişkin Bulgular 88 4.6. Akış Durumu ve Psikolojik İyi Oluş Arasındaki İlişki Üzerine Analizler 97 4.7. Terapi Esnasında Çizilen Resimlere Ait Bulgular 99 BÖLÜM V TARTIŞMA VE YORUM 5.1. Dışavurumcu Sanat Terapisinin Akış Üzerindeki Etkisine İlişkin Bulguların Değerlendirilmesi 105 5.1.1. Deney Grubu Öğrencilerinin Sürekli Akış Ölçeği Ön-Test Son-Test Puanlarına İlişkin Sonuçların Değerlendirilmesi 105 5.1.2. Deney Grubu Öğrencilerinin Durumluk Akış Ölçeği Ön-Test Son-Test Puanlarına İlişkin Sonuçların Değerlendirilmesi 106 5.1.3. Deney ve Kontrol Grubu Öğrencilerinin Akış Durumu Ölçeği Ön Test Puanlarına İlişkin Sonuçların Değerlendirilmesi 106 5.1.3. Deney ve Kontrol Grubu Öğrencilerinin Akış Durumu Ölçeği Son Test Puanlarına İlişkin Sonuçların Değerlendirilmesi 107 5.2. Akış Durumu Ölçeğinde Alınan Puanların Demografik Değişkenlere Göre Değerlendirilmesine İlişkin Bulguların Yorumlanması 108 5.2.1. Sürekli Akış Ölçeği ve Durumluk Akış Ölçeği Puanlarında Cinsiyet Değişkenine İlişkin Bulguların Değerlendirilmesi 108 5.2.2. Sürekli Akış Ölçeği ve Durumluk Akış Ölçeği Puanlarında Yaş Değişkenine İlişkin Bulguların Değerlendirilmesi 109 5.2.3. Sürekli Akış Ölçeği ve Durumluk Akış Ölçeği Puanlarında Yaşanılan Mekân Değişkenine İlişkin Bulguların Değerlendirilmesi 109 5.2.4. Sürekli Akış Ölçeği ve Durumluk Akış Ölçeği Puanlarında Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Bölüm Değişkenine İlişkin Bulguların Değerlendirilmesi 110 5.2.5. Sürekli Akış Ölçeği ve Durumluk Akış Ölçeği Puanlarında Meslek Değişkenine İlişkin Bulguların Değerlendirilmesi 110 5.2.6. Sürekli Akış Ölçeği ve Durumluk Akış Ölçeği Puanlarında Beraber Yaşanan Kişi Sayısı Değişkenine İlişkin Bulguların Değerlendirilmesi 111 5.2.7. Sürekli Akış Ölçeği ve Durumluk Akış Ölçeği Puanlarında Algılanan Gelir Düzeyi Değişkenine İlişkin Bulguların Değerlendirilmesi 111 5.3. Dışavurumcu Sanat Terapisinin Psikolojik İyi Oluş Üzerindeki Etkisine İlişkin Bulguların Yorumlanması 112 5.3.1. Deney Grubu Öğrencilerinin Psikolojik İyi Oluş Ölçeği (PİOÖ) Ön-Test Son-Test Puanlarına İlişkin Bulguların Değerlendirilmesi 112 5.3.2. Deney Grubu Öğrencilerinin Psikolojik İyi Oluş Ölçeği (PİOÖ) Ön-Test Puanları ve Kontrol Grubu Öğrencilerinin PİOÖ Son-Test Puanlarına İlişkin Bulguların Değerlendirilmesi 113 5.4. Psikolojik İyi Oluş Ölçeğinde Alınan Puanların Demografik Değişkenlere Göre Değerlendirilmesine İlişkin Bulguların Yorumlanması 115 5.4.1. Psikolojik İyi Oluş Ölçeği Alt Testleri Puanlarında Cinsiyet Değişkenine İlişkin Bulguların Değerlendirilmesi 115 5.4.2. Psikolojik İyi Oluş Ölçeği Alt Testleri Puanlarında Yaş Değişkenine İlişkin Bulguların Değerlendirilmesi 116 5.4.3. Psikolojik İyi Oluş Ölçeği Alt Testleri Puanlarında Öğrenim Görülen Bölüm Değişkenine İlişkin Bulguların Değerlendirilmesi 116 5.4.4. PİOÖ Alt Testleri Puanlarında Aile Tipi & Aile İle Birlikte Yaşama Değişkenine İlişkin Bulguların Değerlendirilmesi 117 5.4.5. PİOÖ Alt Testleri Puanlarında Meslek Değişkenine İlişkin Bulguların Değerlendirilmesi 118 5.4.6. PİOÖ Alt Testleri Puanlarında Algılanan Gelir Düzeyi Değişkenine İlişkin Bulguların Değerlendirilmesi 118 5.4.7. PİOÖ Alt Testleri Puanlarında Yaşanan Mekân & Birlikte Yaşadıkları Kişi Sayısı Değişkenine İlişkin Bulguların Değerlendirilmesi 119 5.5. Akış Durumu ve Psikolojik İyi Oluş Arasındaki İlişki Üzerine Analizlerin Yorumlanması 120 5.5.1. Deney Grubunun & Kontrol Grubunun PİOÖ ve Akış Ölçeği Ön test- Son Test Puanlarında Akış ve PİO Arasındaki Korrelasyona İlişkin Pearson Korrelasyon Testi Sonuçlarının Değerlendirilmesi 120 5.6. Terapi Esnasında Çizilen Resimlere Ait Kategorik Bulguların Değerlendirilmesi 121 BÖLÜM VI SONUÇ VE ÖNERİLER 6a.Sonuç 124 6b. Sınırlılıklar 127 6c. Öneriler 128 Kaynakça 129 Ekler 140 Özgeçmiş 15