Archeologisch vooronderzoek: een bureauonderzoek

Samenvatting en conclusies In opdracht van de gemeente Horst aan de Maas heeft RAAP in november 2018 een archeologisch vooronderzoek in de vorm van een bureauonderzoek uitgevoerd voor het plangebied ‘ fietspad Spoorweg-Hoebertweg’ te America. Het onderzoek vond plaats in het kader van een wijziging van het bestemmingsplan. Het doel van dit onderzoek was het verkrijgen van inzicht in de archeologische resten die in dit plangebied verwacht worden en de te verwachten diepteligging en fysieke kwaliteit daarvan. Middels het bureauonderzoek zijn gegevens verzameld over de landschappelijke en archeologische context van het plangebied, op basis waarvan een archeologische verwachting is opgesteld. Op grond van de onderzoeksresultaten en onder verwijzing naar de doelstellingen, kunnen de vo lgende uitspraken worden gedaan. Het plangebied bevindt zich op de Peelhorst, waar oude Maasafzettingen relatief ondiep voorkomen. Gedurende de laatste ijstijd (Weichselien) werd de Peelhorst bedekt met eolische afzettingen (dekzand). Volgens de bodemkaart komen in het plangebied diverse bodemkundige eenheden voor die gevormd zijn in diverse geomorfologische eenheden. Van west naar oost gaat het om: redelijk goed ontwaterde veldpodzolgronden voor (grondwatertrap VI) gevormd op een dekzandrug langs het dal van de het dal van de Kabroeksche beek. Matig tot slecht ontwaterde gooreerd- en beekeerdgronden (grondwatertrap V en III) gevormd in een dekzandvlakte. Op historische kaarten is duidelijk dat zich hier van nature een groot nat gebied bevond (Reeningerpeel). Combinatie van matig tot redelijk goed ontwaterd veldpodzolgronden en gooreerdgronden (grondwatertrap V) die gevormd zijn in een dekzandvlakte. Dit gebied werd van nature gekenmerkt door een afwisseling van vele kleine laagtes met drogere dekzandkopjes. Ondanks dat in de directe omgeving van het plangebied al meerdere archeologische onderzoeken zijn uitgevoerd zijn er opmerkelijk weinig vindplaatsen bekend. Bovendien blijken uit de diverse onderzoeken voornamelijk onthoofde podzolprofielen voor te komen. Volgens de gemeentelijke archeologische verwachtingskaart zijn de diverse bodemkundige en geomorfologische zones gekoppeld aan diverse verwachtingen. De gegevens die tijdens het bureauonderzoek zijn verzameld hebben deze verwachting bevestigd en bovendien verder gespecificeerd naar aard, ouderdom, prospectiekenmerken diepteligging en gaafheid. Van west naar oost kunnen volgende verwachtingszones onderscheiden worden: zone met een hoge archeologische verwachting voor vindplaatsen van landbouwers en jagerverzamelaars. In het plangebied worden archeologische sporen en resten verwacht uit zowel de perioden van de jager-verzamelaars (meso- t/m neolithicum; hoge verwachting) als landbouwende gemeenschappen (late prehistorie t/m middeleeuwen; hoge verwachting). Vindplaatsen van jager- verzamelaars zijn vermoedelijk grotendeels verstoord. Zone met een middelhoge archeologische verwachting voor vindplaatsen jager-verzamelaars en een lage verwachting voor vindplaatsen van landbouwers. Langs de randen van het de voormalige Reeningerpeel kunnen archeologische resten van jager-verzamelaars (meso- t/m neolithicum) voorkomen. Vindplaatsen van jager- verzamelaars zijn vermoedelijk grotendeels verstoord. zone met een hoge archeologische verwachting voor vindplaatsen van jager-verzamelaars en een middelhoge verwachting voor vindplaatsen van landbouwers. Langs de voormalige kleinere laagtes kunnen nog vindplaatsen van jager verzamelaars (meso- t/m neolithicum) aanwezig zijn maar deze zijn vermoedelijk grotendeels verstoord. Op hogere koppen tussen de laagtes kunnen vindplaatsen van landbouwende gemeenschappen voorkomen. Advies Op basis van de resultaten van het onderzoek blijkt dat in het oostelijke en westelijke deel van het plangebied (mogelijk) archeologische resten bedreigd worden door de voorgenomen bodemingrepen (figuur 10). Aangezien planaanpassing gezien de aard van de werkzaamheden nauwelijks mogelijk is, wordt aanbevolen in het kader van de bestaande planvorming een vervolgstap uit het proces van de Archeologische Monumentenzorg (AMZ) te nemen. Om de gespecificeerde verwachting te toetsen wordt nader vervolgonderzoek geadviseerd. In principe zou een eerste logische stap een verkennend booronderzoek zijn om de archeologische verwachting en de gaafheid te toetsen en verder te specificeren. De tweede (mogelijk) vervolgstap is dan een waarderend onderzoek in deze zones waar een hoge gaafheid en verwachting blijkt. Aangezien in het plangebied de hele teelaarde afgegraven dient te worden, kunnen beide fasen echter gecombineerd worden in één stap. Een archeologische begeleiding van de werkzaamheden wordt het meest praktisch en effectief geacht (opgraving, variant archeologische begeleiding). Het is waarschijnlijk niet nodig dat de werkzaamheden permanent begeleid worden. Na het afgraven van de teelaarde kunnen in het aangelegde vlak waarnemingen worden gedaan. Bij het aantreffen van archeologische resten dienen deze ex-situ bewaard te worden (opgraving). Het is daarom belangrijk dat een en ander goed op elkaar afgestemd worden. Een archeologische begeleiding dient te worden uitgevoerd op basis van Programma van Eisen (PvE) dat dient te zijn goedgekeurd door de gemeente. Voor het centrale deel van plangebied wordt in het kader van de voorgenomen bodemingrepen geen archeologisch vervolgonderzoek aanbevolen. Indien bij de uitvoering van de werkzaamheden onverwacht archeologische resten worden aangetroffen, dan is conform artikel 5.10 van de Erfgoedwet aanmelding van de desbetreffende vondsten bij de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap c.q. de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed verplicht (vondstmelding via ARCHIS)