Archeologisch onderzoek aan de Tweede Oude Heselaan te Nijmegen. Een archeologische begeleiding onder protocol opgraven, Archeologische Berichten Nijmegen - Briefrapport 259

In opdracht van de gemeente Nijmegen heeft Bureau Leefomgevingskwaliteit, Archeologie van de gemeente Nijmegen (BLAN) in de winter van 2016-2017 een archeologische begeleiding onder protocol opgraven uitgevoerd in de Tweede Oude Heselaan te Nijmegen. In het plangebied werd het oude riool vervangen en werd de straat heringericht. Onderdeel van de herinrichting was het realiseren van nieuwe boomplantvakken. Bij de daarbij behorende graafwerkzaamheden reikten de bodemroerende werkzaamheden tot een diepte van ca. 1,90 m –mv. Hierdoor zouden eventueel aanwezige archeologische resten verloren gaan. Op de archeologische beleidskaart van de gemeente Nijmegen ligt het plangebied binnen een gebied met een nader te onderzoeken archeologisch belang (waarde 1). In dergelijke gebieden zijn (theoretisch) op elke plaats archeologische resten te verwachten. In het onderzoeksgebied werden resten verwacht vanaf de prehistorie tot en met 1794, het moment waarop het schootsveld van de stad werd ontruimd. Daarnaast konden resten worden verwacht uit het begin van de 20e eeuw, waaronder ook sporen uit de Tweede Wereldoorlog. Nabij het plangebied zijn prehistorische sporen aangetroffen. Verreweg het grootste deel van de resten die in dit deel van Nijmegen zijn aangetroffen behoren tot de Romeinse stad Ulpia Noviomagus en de bijbehorende grafvelden. Ook post-Romeinse resten kunnen aanwezig zijn in het plangebied in de vorm van bebouwing langs de Tweede Oude Heselaan Doel van de archeologische begeleiding onder protocol opgraven was het documenteren, registreren en veiligstellen van de archeologische resten die zich in de ondergrond van het onderzoeksgebied bevonden, om daarmee informatie te behouden die van belang is voor kennisvorming over het verleden. Uit de vastgestelde bodemopbouw is gebleken dat het onderzoeksgebied zich bevindt op de fluviatiele terrasafzettingen aan de voet van de spoelzandwaaier van de stuwwal. Deze in het Midden-Weichselien afgezette zanden en grinden zijn gedurende deze periode deels bedekt geraakt met lokaal verstoven dekzanden (top tussen 1,1 en 1,7 m –mv (9,7-10,4 m +NAP). In deze afzettingen is in het verleden door verploeging een homogeen akkerdek ontstaan waarin het oorspronkelijk bodemprofiel is opgenomen (vanaf ca. 0,65 en 1,3 m –mv (9,8-10,64 m +NAP). In het akkerdek zijn een 14e-eeuws muntgewicht en een laatmiddeleeuws bronzen plaatje gevonden en op basis hiervan is een oorsprong van het pakket in de late middeleeuwen aannemelijk. Overige aardewerk- en metaalvondsten uit andere sporen uit het plangebied dateren ook steeds op zijn vroegst uit de 13e/14e-eeuw. Op basis van het kaartmateriaal kunnen we concluderen dat het gebied lang in gebruik is gebleven als landbouwgrond met verspreid gelegen buitenverblijven en gehuchten. Op een gegeven moment, wanneer precies is niet bekend, wordt dwars door de bestaande percelering heen een nieuwe weg aangelegd die de voorloper is van de Tweede Oude Heselaan. Ook vond enkele malen reparatie van de weg plaats en werd de weg opgehoogd gedurende de 14e eeuw tot halverwege de 16e eeuw. Verder kon worden vastgesteld dat de weg als een lichte verhoging in het landschap lag, met aan weerszijde een brede, ondiepe greppel of laagte. Deze greppels zijn op een gegeven moment in één keer dichtgemaakt over de gehele lengte van het onderzoeksgebied. Overal zijn de greppels opgevuld met een gelijksoortige vulling waaruit verschillende vondsten zijn geborgen (bovenkant spoor tussen ca. 0,4 en 0,8 m –mv (10,7-10,9 m +NAP). De meeste van die vondsten dateren uit de nieuwe tijd en meer specifiek uit de periode tussen 1500 en 1900 na Chr. Het opvullen van de bermgreppels zal derhalve ergens aan het eind van deze periode hebben plaatsgevonden. Verspreid over het onderzoeksgebied komen paalkuilen, kuilen en greppels voor waarvan moeilijk is aan te geven waarvoor zij gediend hebben. Mogelijk dat een deel van de sporen verband hield met de landbouwactiviteiten die hier plaats vonden. Een deel lijkt in ieder geval gerelateerd te zijn aan de begrenzing of afscheiding van de weg en de aangrenzende percelen. Op verschillende plaatsen zijn greppels of rijen palen aangetroffen die parallel aan de weg zijn gelegen of zelf in de oude bermgreppel zijn geplaatst. Door het gebrek aan dateerbaar vondstmateriaal en voldoende nauwkeurig (historisch) kaartmateriaal zijn de sporen echter moeilijk te duiden. Het vondstmateriaal betreft vrijwel uitsluitend anorganische artefacten. Het ontbreken van organisch vondstmateriaal (op enkele botfragmenten na) is het gevolg van de goed ontwaterde zandgronden waarop het onderzoeksgebied is gelegen en waarin organische materiaal snel vergaat. Het aangetroffen materiaal betreft voornamelijk bouwmateriaal, huishoudelijk afval in de vorm van aardewerk, munten en persoonlijke objecten die grotendeels als kledingaccessoires hebben gediend. Behalve uit de nabijgelegen oude Romeinse stad, waar bouwmateriaal werd gewonnen, komt een groot deel van zowel het aardewerk als het bouwmateriaal uit de aan Nederland grenzende Duitse gebieden