BOORrapporten 658

Tijdens de sanering en het uitgraven van de bouwput zijn sporen aangetroffen van het aanplempen van het in oorsprong buitendijkse gebied, van een scheepswerf aan de voormalige Zalmhaven en van bebouwing aan de noordzijde van de Houtstraat. Vermoedelijk tot in de 16e eeuw lag het gebied ter hoogte van de voormalige Zalmhaven buitendijks. Het bestond uit gorzen die af en toe bij springvloeden onder water kwamen te staan. Toch is er sprake van activiteiten in de vorm van zoutziederijen of zoutketen. In ieder geval vóór 1540 lijkt een deel van de gorzen door een dijkje of kade te worden omgeven. Het oostprofiel van de bouwput toont een kleiophoging van 4,5 meter breed en 2,4 meter hoog. Rijen houten paaltjes en een stortlaag met grote kalksteenbrokken ten zuiden daarvan geven de oriëntatie (noordoost-zuidwest) aan. De onderkant van de kleiophoging, die als dijk is geïnterpreteerd, is in het profiel niet bereikt. Een datering op basis van vondstmateriaal van de aanleg van de dijk is daarmee niet voorhanden. De bovenste lagen van de kleiophoging dateren in ieder geval ná het eerste kwart van de 17e eeuw. Aan het eind van de 16e en het begin van de 17e eeuw werden ontwerpen gemaakt voor de inrichting van het buitendijkse gebied met erven voor zoutketen en bijbehorende havens. Erven werden daadwerkelijk uitgegeven maar uiteindelijk niet gerealiseerd. In 1616 had de aanbesteding plaats voor het graven van de nieuwe Schiedamse vest, als onderdeel van de fortificatiewerken aan de westzijde van de stad. De vest doorkruiste de reeds verkochte erven, maar werd halverwege de 17e eeuw gedeeltelijk als Salmgat ingericht voor kleine schepen. Historische kaarten tonen ten westen van de vest een dijkje met, hoewel dat uit de kaarten moeilijk is op te maken, een sloot daarlangs. Het is deze sloot die tijdens de opgraving in de vorm van een noord-zuid georiënteerde baan zowel in het profiel als in het vlak is waargenomen. De sloot had een breedte van 2 tot 3 meter en een diepte van minimaal 2,10 meter. Voorafgaand aan het aanleggen van de sloot is het gebied, aan het eind van de 16e en het begin van de 17e eeuw, met circa 2,75 meter opgehoogd. Het duurde tot 1694 voordat een begin werd gemaakt met de ontwikkeling van het gebied in de vorm van het ‘nieuwe werck’. Door de verplaatsing van scheepstimmerwerven ontstond de noodzaak de bestaande haven, het Salmgat, te vergroten tot Salmhaven of Nieuw Buijsegat. Het Salmgat werd uitgediept, vergroot en rechtstreeks verbonden met de Leuvehaven, terwijl de vest naar de rivier werd gedempt. De grond die vrijkwam bij het uitdiepen van de haven werd tevens gebruikt om de percelen op te hogen. Dat ook stadsafval voor het ophogen werd gebruikt is te zien aan de gefragmenteerde vondsten van keramiek, glas, beschilderde en biscuit tegels - de laatste categorie als afval van plateelbakkerijen -, kleipijpen en munten. Gedurende de 18e eeuw ontstond op deze manier een pakket ophogingen van uiteindelijk 3 tot 3,5 meter. Tijdens het archeologisch onderzoek in 2018 zijn resten van de scheepshelling teruggevonden aan de zuidzijde van de Zalmhaven. De resten bestaan uit palen, planken en balken; resten van een houten plankier van de helling zijn niet bewaard gebleven. Op enkele plekken zijn de voor scheepshellingen kenmerkende funderingslaag met kiezels en keien en een houtsnipperlaag aangetroffen. In de houtsnipperlaag, ontstaan door afval van houtbewerking, en net daaronder zijn diverse voorwerpen gevonden die gebruikt zijn bij de scheepsbouw, zoals een moker, een beitel, een wig, een kram, een lepelboortje, een houten handvat van een werktuig, tientallen spijkers en bouten van ijzer en messing, en metaalafval van ijzer en lood. Aan de noordzijde van de Houtlaan stonden op het terrein van de scheepswerven vanaf het eind van de 17e eeuw enkele gebouwen. Van twee gebouwen zijn funderingen opgegraven. In grote lijnen komen de funderingen overeen met de contouren van bebouwing zoals die op stadsplattegronden uit de 19e eeuw zijn weergegeven Volgens de perceels- en eigendomsinformatie behorende bij de kadasterkaart 1832 waren beide gebouwen en de scheepstimmerwerf waarop ze lagen op dat moment in het bezit van Johan Hendrik van Kerkhoff uit Den Haag. Het betreft een huis en een (bedrijfs-) gebouw behorende bij de werf