KSP Archeologie

KSP Archeologie heeft een archeologisch bureauonderzoek uitgevoerd voor het project Windpark Blauw. Het onderzoek is uitgevoerd in het kader van het MER voor de realisatie van een windpark. Archeologische verwachting Het doel van het archeologische bureauonderzoek was het opstellen van een gespecificeerde archeologische verwachting voor het onderzoeksgebied. Op basis van de gegevens uit het bureauonderzoek is aan elke turbinelocatie een specifieke archeologische verwachting toegekend. Het westelijke deelgebied maakte in het Mesolithicum onderdeel uit van het rivierdal van de Vecht. Ter plaatse van de rivierduinen die hoofdzakelijk langs het dal liggen maar op een aantal plaatsen ook op hogere zandbanken in het dal geldt een hoge verwachting voor vindplaatsen uit het Mesolithicum tot en met het Midden-Neolithicum. De rivierduinen steken enkele meters boven het rivierdal uit waardoor de toppen op ca. 0,5 – 1,0 m beneden maaiveld liggen. Ook lager op de flanken van de rivierduinen kunnen archeologische resten worden aangetroffen. Geleidelijk veranderde het rivierdal in een veenmoeras waar de invloed van de zee toenam. In de periode 4000 – 4300 v. Chr. was in het westelijke deelgebied sprake van een krekensysteem. Op de oeverwallen langs de geulen heeft bewoning plaatsgevonden. Aan de oeverwallen is daarom een hoge verwachting toegekend voor nederzettingssporen en begravingen uit het Vroeg- en Midden-Neolithicum. De oever-wallen liggen op gemiddeld 1,0 m beneden maaiveld. Archeologische vindplaatsen die op de oevers en rivierduinen hebben gelegen, kunnen sporen hebben nagelaten in de nabijgelegen geulen. Daarom geldt voor de geulen een specifieke verwachting voor watergerelateerde archeologie en kunnen ze worden gezien als archeologische aandachtsgebieden. De zeespiegelstijging ging door en na 3700 v. Chr. raakte het gebied met veen bedekt en drong de zee via de geulen naar binnen. Hierdoor werd het gebied ongeschikt voor bewoning. De hogere rivierduinen staken als toppen boven het sompige veen uit tot ook deze overgroeid raakten. Na 3400 v. Chr. was op de rivierduinen geen bewoning meer mogelijk. Het oostelijke deelgebied lag in het Mesolithicum en het Neolithicum buiten de invloed van de zee omdat het een hoger gelegen dekzandgebied betrof. Het was een minder aantrekkelijk gebied omdat het relatief ver van een natuurlijke waterbron zoals de Vecht of een kreek heeft gelegen. Mogelijk zijn mensen dit gebied ingetrokken toen het westelijke deelgebied onbewoonbaar werd of was er ook gelijktijdig bewoning aanwezig. In dat geval zullen de hogere dekzandruggen- en kopjes binnen de dekzandvlakte het meest aantrekkelijk zijn geweest. De verwachting is dat op basis van de diepteligging van het dekzand ook dit gebied in het Midden-Neolithicum onderdeel is geworden van het uitstrekte veengebied. Conclusies en aanbevelingen Binnen het plangebied kunnen archeologische resten aanwezig zijn uit het Mesolithicum en/of Neolithicum. Het potentiële archeologische niveau wordt ongeveer vanaf 0,5 m (rivierduinen) en 1,0 m (oeverwallen) beneden maaiveld verwacht. Het kan niet worden uitgesloten dat op de flanken van de rivierduinen op grotere diepte archeologische sporen aanwezig zijn. Het archeologische bodemarchief wordt bedreigd door de plaatsing van de fundering voor de turbines. De turbinelocaties worden verspreid over een groot gebied gerealiseerd en in samenhang met de turbines zal ook de nodigde infrastructuur worden aangelegd, zoals de parkbekabeling, onderstations, werkwegen en opstelplaatsen. De bevoegde overheden hebben in overleg met de opdrachtgever afgesproken dat er een plan wordt opgesteld voor een integrale aanpak van het archeologisch onderzoek van het gebied waarin zowel de turbinelocaties als de bijbehorende infrastructuur worden meegenomen. Hierin zal een strategie en planning worden uitgewerkt voor de uitvoering van het archeologisch onderzoek vanaf de verkennende fase tot een doorkijk naar de eventueel noodzakelijke definitieve fase. Hierbij zullen een aantal relevante onderzoeksthema’s worden uitgekozen aan de hand waarvan op basis van de resultaten turbinelocaties voor vervolgonderzoek worden geselecteerd en werkwijzen voor het onderzoek worden vastgesteld. De belangrijkste aanbevelingen ten aanzien van vervolgonderzoek in het kader voor de vergunningverlening zijn: 1. Op basis van het archeologiebeleid van de gemeente Dronten is voor de turbinelocaties, die binnen het PArK Swifterbant liggen en/of waarvoor een hoge archeologische verwachting geldt, nader archeologisch onderzoek nodig. 2. Voor turbinelocaties die buiten het PArK Swifterbant liggen en waarvoor een gematigde archeologische verwachting geldt, geldt volgens de beleidsregels van de gemeente geen onderzoeksplicht, omdat de geplande bodemingreep beneden de 1,7 ha blijft. 3. Voor de realisatie van turbinelocatie 19 (basisalternatief IR, variant IB) / 23 (variant IA), turbinelocatie 18 (basisalternatief IR, variant IB) / 22 (variant IA) en de aanleg van het kabeltracé in het noordelijke deel van plaatsingszone Klokbekertocht zal een speciale monumentenver-gunning moeten worden ingediend bij burgemeester en wethouders van de gemeente Dronten vanwege de ligging binnen een beschermd Rijksmonument. Bovendien geldt voor deze locatie tevens een hoge cultuurhistorische waarde. 4. Op voorhand is een effect op archeologische resten door (tijdelijke) grondwaterpeilverlaging niet uit te sluiten. Omdat dit effect tijdelijk en lokaal van aard is en omdat er geen sprake is van fluctueringen van de grondwaterstand, is het effect als licht negatief (0/-) beoordeeld. In het archeologisch vervolgtraject kunnen vindplaatsen worden ontdekt en dan zullen de (eventuele) effecten van de grondwaterpeilverlaging in kaart moeten worden gebracht. 5. Doordat het gewicht van de turbines zal worden dragen door palen die tot grote diepte in het vaste zand (pleistoceen) worden geslagen, wordt zetting van de onderliggende bodem voorkomen. 6. Het advies is om de aanleg van de wegen en verhardingen vrij te stellen van nader archeologisch onderzoek mits de bodemingrepen beperkt blijven tot 40 cm beneden maaiveld. 7. Materieel op de bouwplaats, zoals graafmachines, kranen en vrachtwagens, veroorzaken belasting van tijdelijke aard. Dat het tijdelijk is, betekent dat de effecten van de belasting op grotere diepte klein zijn. Voor ondiep gelegen vindplaatsen (vanaf ca. 50 cm) zal de zetting verwaarloosbaar zijn, omdat deze vindplaatsen voorkomen op rivierduinen die weinig gevoelig zijn voor zetting. 8. Voor het samenbrengen van de kabels in een onderstation zijn momenteel twee opties. Het onderstation ten zuiden van het Ketelbos heeft vanuit archeologisch oogpunt de voorkeur. Vooral wanneer het alternatieve voorstel voor de kabelbundel langs de Visvijverweg kan worden overgenomen. Wanneer het definitieve plan voor de netaansluiting, onderstation en parkbekabeling is vastgesteld, zal op basis van de resultaten van dit bureauonderzoek moeten worden bepaald in welke zones nader archeologisch onderzoek noodzakelijk is. 9. Wanneer het definitieve plan voor de bekabeling is vastgesteld, kunnen op basis van dit bureauonderzoek de zones worden geselecteerd voor vervolgonderzoek. 10. De sanering van de turbines vormt naar verwachting geen bedreiging voor archeologische bodemarchief. Dit geldt zeker als de ondergrondse delen van de turbines in de grond blijven zitten en niet worden verwijderd. Wanneer de ondergrondse delen wel worden verwijderd, dan is het uitgangspunt om de (graaf)werkzaamheden die nodig zijn voor de sanering van de molenlocaties te beperken tot de bodemverstoring die in het verleden is veroorzaakt bij plaatsing van de molenlocaties. Het advies is dan ook dat geen nader archeologisch onderzoek nodig is voor de sloop van de bestaande molenlocaties. 11. Voor het aantreffen van een scheepswrak wordt een meldingsprotocol opgesteld. Het advies is dan ook om van te voren een Programma van Eisen op te stellen voor de eventueel noodzakelijk archeologische begeleidingen conform de KNA landbodems (voormalige IJsselmeerbodem). In het PvE kan vervolgens worden verwezen naar het meldingsprotocol. De belangrijkste stappen voor het vervolgonderzoek: • Stap 1: een verkennend booronderzoek. Met dit onderzoek wordt de bodemopbouw in kaart gebracht en worden de intactheid van de bodem en het potentiële archeologische niveau vastgesteld. Wanneer de bodem is verstoord en/of geen potentiële archeologische niveaus worden aangetroffen, kunnen de onderzochte locaties worden vrijgegeven. • Stap 2: een karterend booronderzoek. Als tijdens het verkennend booronderzoek kansrijke lagen worden aangetroffen kan vervolgens een karterend booronderzoek noodzakelijk zijn. Deze stap kan afhankelijk van de resultaten van het verkennend booronderzoek ook worden overgeslagen en direct worden ingezet op stap 3, het proefsleuvenonderzoek (zie volgende bolletje). Voorafgaand aan het booronderzoek zal een Plan van Aanpak (PvA) worden opgesteld dat wordt voorgelegd aan de bevoegde overheid. Als tijdens het karterende booronderzoek geen archeologische indicatoren worden aangetroffen, kunnen de onderzochte locaties worden vrijgegeven. • Stap 3: een waarderend (proef)sleuvenonderzoek. Met dit onderzoek wordt vastgesteld of daadwerkelijk een archeologische vindplaats aanwezig is en of deze behoudenswaardig is. Voor dit vervolgonderzoek zal een Programma van Eisen (PvE) moeten worden opgesteld dat is goed gekeurd door de bevoegde overheid. Wanneer geen behoudenswaardige archeologische vindplaats wordt aangetroffen, kan de onderzochte locatie worden vrijgegeven. • Stap 4: een opgraving. Als er sprake is van een behoudenswaardige archeologische vindplaats dan zal een definitief archeologisch onderzoek (opgraving) noodzakelijk zijn als behoud in-situ van de vindplaats niet mogelijk is